Государственный этнографический музей в Варшаве (История. Коллекции. Выставки)

Tytuł: Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie (Historia. Zbiory. Ekspozycje), seria wydawnicza - „Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie”.

Autor: teksty: Teresa AMBROŻEWICZ, Maria FRANKOSKA, Józef GRABOWSKI, Renata JEZIERSKA, Władysław JEŻ-JARECKI, Barbara KAZANOWSKA, Jan Krzysztof MAKULSKI, Barbara OGRODOWSKA, Kazimierz PIETKIEWICZ, Stanisław SZYMAŃSKI; ilustracje wykonali: Bohdan SOWILSKI, Tadeusz KOBUS w Pracowni Fotograficznej Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.

Wydawca: Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Warszawa 1973, wydanie I. 265 stron, zdjęcia we wklejkach, oprawa miękka z obwolutą, format 14,5x20,5 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia obwoluty, okładki oraz środka – poza tym stan OK.

„Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie (Historia. Zbiory. Ekspozycje)”. Wstęp - Otwarcie centralnej placówki muzealnictwa etnograficznego w Stolicy Polski Ludowej — Państwowego Muzeum Etnograficznego— i podjęcie przez to muzeum zaszczytnej roli służenia szerokim rzeszom społecznym staje się faktem. Fakt ten ma miejsce w 85 roku jubileuszowym powstania muzeum warszawskiego, w roku II Kongresu Nauki Polskiej oraz w ramach ogólnopolskiej akcji ratowania zabytków kultury ludowej pod hasłem „Kultura ludowa — dobrem narodu”.

Nawiązujemy w naszym wstępie do historii nie gwoli przyjętego zwyczaju ale dlatego, że losy najstarszego w Polsce muzeum etnograficznego były jak najściślej związane z losem bohaterskiej stolicy naszego kraju, jej klimatem umysłowym, społecznym i politycznym ostatnich stuleci. Muzeum to bowiem powstało w r. 1888 w okresie zaborów dzięki światłym i dalekowzrocznym poglądom społeczeństwa warszawskiego i jego ofiarności społecznej. Ofiarność ta zaś przy gromadzeniu zbiorów obejmowała nie tylko szerokie kręgi elity umysłowej i społecznej owych czasów ale nawet zbieraczy— zesłańców politycznych.

W rezultacie wielkiego wysiłku społecznego wielu lat w ostatecznym bilansie w okresie międzywojennym, przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie mieliśmy 30000 unikatowych zbiorów etnograficznych. Zostały one spalone przez hitlerowców w r. 1939 doszczętnie. Muzeum podzieliło los zniszczonej stolicy.

Spadkobiercą dawnego muzeum od r. 1946 w Warszawie stało się Muzeum Kultur Ludowych wskrzeszone przez pierwszego Dyrektora Jana ŻOŁNĘ-MANUGIEWICZA. Muzeum to tułając się w Młocinach i innych pomieszczeniach przypadkowych odbudowującej się stolicy dzięki ofiarności społecznej, a przede wszystkim w oparciu o wydatną pomoc Państwa Ludowego, dojrzało w okresie dwudziestu kilku lat do tego aby się stać przodującym muzeum etnograficznym Kraju. Posiada ono najliczniejsze zbiory etnograficzne polskiej kultury ludowej dawnej i współczesnej oraz z krajów pozaeuropejskich w ogólnej ilości 50000 eksponatów; największy zespół kadrowy etnografów i muzeologów; archiwum naukowa i bibliotekę specjalistyczną, nowocześnie wyposażone pracownic konserwatorskie, wydoje jedyny w Polsce organ naukowy w językach obcych, poświęcony kulturze ludowe i sprawom polskiego muzealnictwa etnograficznego. Państwowe Muzeum Etnograficzne reprezentuje poprzez swych przedstawicieli muzealnictwo etnograficzne w organizacjach międzynarodowych. Posiada trwałe kontakty naukowe z licznymi centralnymi muzeami Europy i poza nią. Ukoronowaniem tego całego dorobku jest własna stała siedziba muzeum w reprezentacyjnym gmachu w centrum stolicy, przejęta od budowniczych w użytkowanie w r. 1972.

Gmach byłego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego projektowany w XIX w. przez Henryka MARCONIEGO, a oddany do dyspozycji muzeum w stanie całkowicie zniszczonym w r. 1959 przez władze m.st. Warszawy i Ministerstwo Kultury i Sztuki, został odbudowany w I. 1962—1972 z kredytów Ministerstwa Kultury i Sztuki przez Oddział Warszawski Pracowni Konserwacji Zabytków. Gmach nie tylko został odbudowany według dawnego projektu ale adaptowany i przystosowany w miarę możliwości do potrzeb funkcjonalnych nowoczesnego muzeum, została dobudowana również sala konferencyjno-odczytowa z aparaturą kinową i dźwiękową.

Przy przeprowadzce zbiorów do nowego gmachu zostały urządzone nowoczesne, naukowe, scentralizowane magazyny zbiorów.

Głównym projektantem gmachu i mebli magazynowych był mgr inż. arch. Czesław Sosnowski, nadzór zaś autorski, zwłaszcza w końcowej i decydującej fazie odbudowy pełnił współautor projektu — mgr inż. arch. Juliusz WĘGORSKI. Meble i urządzenia wystawowe oraz obudowę plastyczną z ramienia Pracowni Sztuk Plastycznych projektował i do ostatecznego kształtu wszystkie wystawy i wnętrza doprowadził mgr inż. arch. Czesław WIELHORSKI. Część sprzętu wystawowego i ekspozycję zrealizowały Pracownie Sztuk Plastycznych. Meble magazynowe i wystawowe wykonała Spółdzielnia Pracy Przemysłu Artystycznego „Rzeźba i Stolarstwo Artystyczne” w Poznaniu. Całością spraw odbudowy i zaopatrzenia w sprzęt kierowała przez wiele lat z ramienia Muzeum Zofia GUTTNER — wicedyrektor do spraw administracyjnych.

Założenia naukowe Muzeum wraz z koncepcją wystaw stałych zostały generalnie ustalone już na początku przygotowywania projektów odbudowy przez ówczesnego dyrektora prof. dra Ksawerego PIWOCKIEGO i wicedyrektora dra Tadeusza DELIMATA. Pierwsze scenariusze wystaw muzealnych dla całego gmachu opracowali: prof. dr Witold DYNOWSKI, prof. dr Mieczysław GŁADYSZ i dr Kazimierz PIETKIEWICZ.

Z biegiem czasu pierwotna koncepcja wystaw i scenariusze musiały być modyfikowane i przystosowywane do zaistniałych warunków. Ostateczny kształt scenariuszy wystawowych opracował następujący zespół pracowników naukowych PME: mgr Teresa AMBROŻEWICZ (folklor), prof. dr Maria FRANKOWSKA (kraje pozaeuropejskie), doc. dr Józef GRABOWSKI (galeria sztuki ludowej), dr Władysław JEŻ-JARECKI (wystawa wprowadzająca), dr Kazimierz PIETKIEWICZ (strój i tkactwo), dr Stanisław SZYMAŃSKI (ozdoby wnętrza). Scenariusze te w r. 1971 akceptowała Rada Muzealna PME. Dokumentację naukową, doboru eksponatów, a także materiałów ilustracyjny dokonały oraz całość wystaw przygotowały kolektywy pracowników naukowych, konserwatorskich i technicznych poszczególnych działów pod kierunkiem Kierowników Działów: T. AMBROŻEWICZ, A. DAMROSZOWEJ, B. KAZNOWSKIEJ, B. KOHUTNICKIEJ, H. OLĘDZKIEJ, M. PARNOWSKIEJ, P. SZACKIEGO. Kierownictwo naukowe nad całością sprawowali wicedyrektor dr Jan Krzysztof MAKULSKI i kuratorzy — prof. dr Maria FRANKOWSKA i dr Władysław JEŻ-JARECKI.

Pod względem konserwatorskim eksponaty przygotowała Pracownia Konserwatorska pod kierunkiem Gł. Konserwatora mgr Daniela TWORKA. Dokumentację fotograficzną wykonała Pracownia Fotograficzna pod kierunkiem Bohdana SOWILSKIEGO.

W chwili otwarcia PME oddaje do dyspozycji zwiedzających 11. sal i 2. halle z następującymi wystawami. Na parterze w 2. salach wystaw czasowych mieści się wystawa wprowadzająca w charakterze wstępu do tymczasowej ekspozycji stałej pod nazwą „Tło historyczne formowania się polskiej kultury ludowej”. W trzech salach I. piętra pokazujemy wystawy p.n. „Kultura ludów pozaeuropejskich” ilustrujące kulturę niektórych ludów Afryki, Azji, Oceanii i Ameryki; w hallu I. piętra zaś wystawę czasową masek indonezyjskich ze zbiorów Andrzeja WAWRZYNIAKA. Na piętrze drugim w 3. mniejszych salach i hallu mieszczą się dwie mole wystawy: „Zdobnictwo chaty wiejskiej” i „Polskie obrzędy doroczne”. W dwu dużych solach tego piętra zapoznajemy widza z jednym z najbogatszych aspektów kultury ludowej tj. z tkactwem, strojem i haftem. Ekspozycja kończy się salą, zawierającą galerię sztuki ludowej (polska rzeźba, malarstwo i grafika ludowa). Ogółem ekspozycja zajmuje powierzchnię 2500 m2 i obejmuje 3.800 eksponatów.

Jak wynika z pobieżnego wyliczenia, pomimo stosunkowo dużej powierzchni wystawowej — Muzeum nie mogło wyeksponować obada problemów polskiej kultury i sztuki ludowej. Zabrakło na wystawne ekspozycji budownictwa ludowego, rolnictwa, hodowli, zbieractwa czy rybołówstwa. Brak też bogatego rzemiosła ludowego, które służyło przez wieki badani polskiemu: garncarstwa, kowalstwa, bednarstwa, meblarstwa, snycerstwa plecionkarstwa itp. Wstępna wystawa zdołała bowiem tylko zasygnalizować niektóre problemy. Zbyt jeszcze skromnie na istniejące możliwości, została pokazana bogata polska sztuka ludowa, obrzędowość czy zdobnictwo. Stało się to dlatego, że nie mogła być zrealizowana obecnie z braku miejsca całościowa koncepcja pierwotna. Skrzydło bowiem gmachu od ul. Mazowieckiej 13, gdzie brakujące na obecnych wystawach tematy miały być pokaja, nie — zajmują instytucje obce. Trzeba będzie więc parę lat zaczekać aż zaistnieje możliwość ich wyprowadzenia się.

Mimo tych obiektywnych trudności wydaje się, że otwarcie Muzeum i przygotowanych wystaw przyjąć trzeba z radością i nadzieją. Muzeum to przecież zrodziło się dzięki wysiłkom społecznym i państwa z ruin i popiołów jak sama stolica.

Przy istniejących zasobach zbiorów, urządzeniach, kadrach i wystawach można podjąć służbę społeczną, wyjaśnienia wielu problemów związanych Z historią naszej kultury i dziejami narodu. Pole jest tym wdzięczniejsze do działania, że Muzeum otwarte zajmuje się kulturą największej warstwy narodu — kulturą polskiego ludu pracującego, który w przeszłości żył w poniżeniu, a któremu wyzwolenie polityczne, społeczne i kulturalne przyniósł socjalizm. Kultura ta zaś przy bliższym i głębszym poznaniu odkrywa nam olbrzymie skarby tradycji narodowej. Jest nie tylko dokumentem przeszłości, ale elementem kształtowania kultury współczesnej. W progach tego Muzeum, na salach wystawowych i wykładowych chcemy widzieć polską młodzież, robotników i inteligencję. Każdy odnajdzie tu dla siebie miejsce do nauki, refleksji czy do odpoczynku i relaksu duchowego.

Na odbudowę gmachu i całej placówki muzealnej złożył się trud wielu instytucji i osób. Składam więc tą drogą gorące podziękowanie wszystkim projektantom inżynierom, robotnikom i przedsiębiorstwom za włożony trud i troskę społeczną. Wyrazy wdzięczności przekazuję ofiarodawcom eksponatów i twórcom ludowym; gorąco dziękuję wszystkim moim współpracownikom, całemu personelowi naukowemu i administracyjno-gospodarczemu Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.

Przekazuję także wyrazy wdzięczności pod adresem Zarządu Muzeów i Departamentu Plastyki, które przez długie lata nie szczędziły niezbędnej i celowej pomocy finansowej oraz pomocy merytorycznej. [Dr Kazimierz PIETKIEWICZ, Dyrektor Państwowego Muzeum Etnograficznego w Wareszawie]

Spis treści:

Wstęp;

Część I. Historia Muzeum i charakterystyka zbiorów:

• Historia Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie do 1939 roku;
• Historia Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie w latach 1945-1973;
• Zbiory Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie;

Część II. Informacje o wystawach stałych PME:

• Tło historyczne formowania się polskiej kultury ludowej;
• Tkactwo i strój;
• Galeria sztuki ludowej;
• Zdobnictwo chaty wiejskiej;
• Polskie obrzędy doroczne;
• Kultura ludów pozaeuropejskich;

Streszczenia w językach rosyjskim i angielskim;

Ilustracje.

- Polecam!