Вклад в вопрос развития монистического понимания истории [1949]

Tytuł: Przyczynek do zagadnienia rozwoju monistycznego pojmowania dziejów.

Autor: Jerzy PLECHANOW (N. BELTOW), przekład Romany GRANAS.

Wydawca: Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa (maj) 1949. 276 stron, zdjęcie autora na stronie przedtytułowej we wklejce, oprawa twarda płócienna, format 15x21 cm.

Stan dobry – ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

„Przyczynek do zagadnienia rozwoju monistycznego pojmowania dziejów”. Przedmowa do wydania trzeciego - Ograniczyłem się tu jedynie do poprawienia «omyłek i usterek druku», które wkradły się do wydania pierwszego. Nie uważałem się za uprawnionego do poczynienia jakichkolwiek zmian w moich twierdzeniach z tej prostej przyczyny, że książka moja jest utworem polemicznym. Wszelka zmiana w treści utworu polemicznego oznacza wystąpienie wobec przeciwnika z nową bronią, podczas gdy on zmuszony jest walczyć starą. Jest to chwyt niedozwolony w ogóle, a w danym wypadku tym bardziej niedozwolony ze względu na to, że mój główny przeciwnik, MICHAJŁOWSKI (MICHAJŁOWSKI N. (1842—1904) — wybitny teoretyk «narodnictwa», ideowy przywódca inteligencji rosyjskiej w latach 80-ych i 90-ych minionego stulecia. Twórca teorii «procesu historycznego», głoszącej, że «krytyczne myślenie jednostki odgrywa zasadniczą rolę w skierowaniu procesu historycznego na pożądane tory». ESEROWCY uważali go za założyciela partii socjalistów-rewolucjonistów. — Red.), już nie żyje.

Krytycy naszych poglądów twierdzili, że są one, po pierwsze, niesłuszne w swej istocie; po wtóre, niesłuszne szczególnie w zastosowaniu do Rosji, której rzekomo sądzone jest kroczyć w dziedzinie ekonomicznej własną, samoistną drogą; po trzecie, mają tę wadę, że predysponują swych zwolenników do bezczynności, do «kwietyzmu». Co do ostatniego zarzutu, należy wątpić, czy ktokolwiek zdobędzie się na powtórzenie go dzisiaj.

Drugi zarzut w sposób dla wszystkich oczywisty został również obalony przez cały bieg rozwoju życia ekonomicznego Rosji w ciągu ostatniego dziesięciolecia. Co się tyczy pierwszego zarzutu, to wystarczy zapoznać się choćby tylko z «etnologiczną» literaturą ostatnich czasów, aby przekonać się o słuszności «naszego pojmowania historii». Każde poważne dzieło o «kulturze pierwotnej» nieodzownie musi powracać do tego zagadnienia za każdym razem, ilekroć jest mowa o związku przyczynowym zjawisk życia społecznego i duchowego «dzikich» narodów. Dla przykładu wskażę klasyczne dzieło von den STEINA »Unter den Naturvdlkern Zentral-Brasiliens». Nie mogę jednak, rzecz prosta, rozwodzić się tu na ten temat.

Niektórym spośród moich krytyków odpowiadam w artykule I załączonym: «Kilka słów do naszych przeciwników» (W niniejszym wydaniu artykuł ten został opuszczony. — Red.), który opublikowałem pod pseudonimem, i dlatego mówię w nim o swojej książce jak o utworze innej osoby, której poglądy w pełni podzielam. Jednakże artykuł ten nie zawiera polemiki z p. KUDRINEM (Kudrin Mikołaj (RUSANOW) — narodik, później eserowiec. — Red.), który już po jego opublikowaniu wystąpił przeciwko mnie w czasopiśmie «RUSSKOJE BOGATSTWO».

W sprawie p. KUDRINA ograniczę się tu do kilku słów.

Najpoważniejszym z jego argumentów, skierowanych przeciwko materializmowi historycznemu, może wydawać się wskazany przez niego fakt, że jedna i ta sama religia — na przykład buddyzm, bywa niekiedy wyznawana przez narody stojące na zupełnie różnym szczeblu rozwoju ekonomicznego. Atoli argument ten wydaje się uzasadniony tylko na pierwszy rzut oka. Badania wykazały, że w podobnych wypadkach «jedna i ta sama» religia «gruntownie zmienia swa treść» w zależności od stopnia rozwoju ekonomicznego narodów, które ją wyznają.

Pragnąłbym odpowiedzieć p. KUDRINOWI jeszcze w jednej sprawie. Znalazł on u mnie błąd w przekładzie greckiego tekstu PLUTARCHA i z tego powodu czyni kilka nader uszczypliwych uwag. W rzeczywistości nie ja ten błąd popełniłem. Będąc w podróży podczas wydawania mojej książki posłałem do Petersburga rękopis, w którym cytata z PLUTARCHA nie została przytoczona, zaznaczyłem tylko paragrafy, które należało zacytować. Pewna osoba, związana z wydawnictwem, która ukończyła bodaj to samo gimnazjom klasyczne, do którego uczęszczał uczony p. KUDRIN — przełożyła wskazane przeze mnie paragrafy i... popełniła wskazany przez p. KUDRINA błąd. Jest to — rzecz jasna — przykre. Ale należy powiedzieć i to, że błąd ów był jedynym uchybieniem, które mogli nam wytknąć nasi przeciwnicy. Trzeba było, aby i oni otrzymali jakieś moralne zadośćuczynienie. Dlatego z czysto «ludzkich pobudek» nawet rad jestem z tej omyłki. [N. RELTOW]

Treść:

Wstęp;

Przedmowa do wydania trzeciego;

• I. Materializm francuski XVII wieku;
• II. Historycy francuscy okresu Rewolucji;
• III. Socjaliści utopijni;
• IV. Niemiecka filozofia idealistyczna;
• V. Materializm współczesny;

Zakończenie.

- Polecam!