Болезни птиц

Choroby drobiu

Od pierwszego wydania podręcznika „Choroby drobiu" minęło już 14 lat. Również wydanie drugie (2011 r.) spotkało się z dużym zainteresowaniem czytelników, a co za tym idzie - szybkim wyczerpaniem całego nakładu i jego kolejnych dodruków. W międzyczasie nastąpił dalszy rozwój krajowej produkcji drobiarskiej, również bardzo dynamiczna jest sytuacja epizootyczna w zakresie występowania wielu chorób w stadach drobiu. Na przełomie 2016 i 2017 roku, w trakcie trwania największej w historii Europy epidemii, stwierdzono w Polsce kolejne ogniska grypy ptaków w stadach drobiu wywołane przez wirus HPAI podtypu H5N8, w mniejszym stopniu H5N5. Pojawiły się również nowe jednostki chorobowe, jak TVP, BLS czy zakażenia enterokokowe u drobiu. W wielu innych przypadkach obserwujemy, że zakażenia znane manifestują się nienotowanym dotąd przebiegiem, np. zakażenia M. synoviae z obrazem EAA czy GEU w zakażeniach aviadenovirusami. Dbając o to, aby III wydanie podręcznika było na wskroś współczesne, poszerzony został zespół autorów, znowelizowano rozdziały oraz rozszerzono go o nowe podrozdziały, jak np.: zakażenia enterokokowe, choroba dużej wątroby i śledziony, zakaźne, wirusowe zapalenie żołądka gruczołowego kurcząt. Wprowadzono również nowy, bardzo istotny rozdział: Leki przeciwbakteryjne stosowane u drobiu. Ponadto, ze względu na ważność zagadnień w oddzielnych rozdziałach przedstawiono bioasekurację ferm oraz wymogi w zakresie dobrostanu w chowie drobiu. Podręcznik dedykujemy studentom wydziałów medycyny weterynaryjnej, lekarzom weterynarii pracującym w różnych obszarach produkcji drobiarskiej, w inspekcji weterynaryjnej czy laboratoriach diagnostycznych. Autorzy pragną wyrazić serdeczne podziękowanie Partnerom Wydawniczym za udzielone wsparcie finasowe, Wydawnictwu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, a szczególnie Redaktorowi Naczelnemu prof. Andrzejowi Koteckiemu, Pani dr Ewie Chwałko - Dyrektorowi Wydawnictwa oraz całemu Zespołowi Redakcyjnemu za pracę włożoną w przygotowanie podręcznika. Słowa podziękowania kierujemy również do wydawnictw zagranicznych za udostępnione nam do tej książki ilustracje.

Ze wstępu, Alina Wieliczko

Spis treści:

Przedmowa do wydania III 19

Przedmowa do wydania II 21

Przedmowa do wydania I 23

Rozdział 1. Zarys anatomii ptaków (Norbert Pospieszny, Joanna Klećkowska-Nawrot, Karolina Goździewska-Harłajczuk) 25

1.1. Osteologia 25

1.1.1. Kościec głowy (Ossa capitis) 25

1.1.2. Kręgosłup (Columna vertebralis) 26

1.1.3. Kości kończyn (Ossa membrorum) 27

1.2. Układ mięśniowy (Systema musculorum) 29

1.3. Aparat trawienny (Apparatus digestorius) 29

1.4. Aparat oddechowy (Apparatus respiratorius s. Systema respiratorium) . . . 32

1.5. Aparat moczowo-płciowy (Apparatus urogenitalis s. Systema urogenitale). . 34

1.5.1. Narządy moczowe (Organa urinaria) 34

1.5.2. Narządy płciowe męskie (Organa genitalia masculina) 34

1.5.3. Narządy płciowe żeńskie (Organa genitalia feminina) 35

1.6. Układ naczyniowy (Systema vasorum) 35

1.7. Gruczoły dokrewne (Glandulae endocrinae) 36

1.8. Układ chłonny (Systema lymphaticum) (Piotr Szeleszczuk) 36

1.8.1. Naczynia chłonne (Vasa lymphatica colligentia s. collectoria) 36

1.8.2. Narządy limfatyczne (Organa lymphatica) 37

1.8.3. Grasica (Thymus) 38

1.8.4. Torba stekowa (Bursa cloacalis s. Bursa Fabricii) 39

1.8.5. Śledziona (Spleen) 39

1.8.6. Migdałki przełykowe (Lymphonoduli esopahgeales) 40

1.8.7. Migdałek odźwiernikowy (Lymphonoduli pylorici) 40

1.8.8. Migdałki jelit ślepych (Lymphonoduli cecales) 40

1.8.9. Kępki Peyera (Folliculi lymphatici aggregati) 41

1.8.10. Zachyłek żółtkowy (Zachyłek Meckela) (Diverticulum vitellinum s. diverticulum Meckeli) 41

1.8.11. Gruczoł powieki trzeciej (Glandula membranae nictitantis) 41

1.8.12. „Ciało limfopinealne" (Lymphopineal body) 41

1.8.13. Węzły chłonne (Lymphonodi) 42

1.8.14. Grudki chłonne nieotorbione - „Mural lymphoreticular formations" (Lymphonoduli solitarii) 42

1.9. Układ nerwowy (Systema nervosum) 42 1.10. Narządy zmysłów (Organa sensuum) 46

1.11. Powłoka wspólna (Integumnetum commune) 47

Piśmiennictwo 48

Rozdział 2. Wybrane zagadnienia z fizjologii ptaków (Wojciech Zawadzki, Bożena Króliczewska) 49

2.1. Układ nerwowy (Systema nervosum) 49

2.1.1. Rdzeń kręgowy (Medulla spinalis) 53

2.1.2. Rdzeń przedłużony (Medulla oblongata) 53

2.1.3. Móżdżek (Cerebellum) 54

2.2. Narządy zmysłów (Organa sensuum) 54

2.2.1. Zmysł węchu (Organon olfactus) 54

2.2.2. Zmysł smaku (Organon gustus) 55

2.2.3. Zmysł słuchu (Organon acustus) 57

2.2.4. Zmysł równowagi (Organon vestibulare) 59

2.2.5. Zmysł wzroku (Organon visus) 59

2.3. Neurofizjologiczne podstawy zachowania się ptaków 62

2.3.1. Socjalne (społeczne) zachowanie się drobiu 63

2.4. Krew (Sangvist) i układ krążenia (Systema vasorum) 65

2.5. Aparat oddechowy (Apparatus respiratorius) 67

2.6. Regulacja temperatury ciała 69

2.7. Układ pokarmowy (Systema digestorium) 71

2.7.1. Specyfika pobierania, trawienia i metabolizmu składników pokarmowych u ptaków 71

2.7.2. Hormony przewodu pokarmowego 78

2.8. Kwoczenie 80

2.9. Układ odpornościowy (Piotr Szeleszczuk) 80

Piśmiennictwo 94

Rozdział 3. Patologia lęgów i okresu okołolęgowego (Wanda B. Borzemska, Anna Woźniak-Biel) 101

3.1. Pozyskiwanie i postępowanie z jajami wylęgowymi 103

3.2. Budowa i uszkodzenia jaj wylęgowych 104

3.3. Ocena zapłodnienia jaj 112

3.4. Biologiczna i patologiczna analiza lęgu 113

3.4.1. Wylęg i zamieranie zarodków w trakcie inkubacji 113

3.4.2. Badanie zarodków zamarłych 116

3.4.3. Badania doświadczalne na zarodkach żywych 119

3.4.4. Kontrola procesu lęgu 121

3.4.5. Ocena skorup powylęgowych 122

3.4.6. Brakowanie piskląt 124

3.4.7. Kliniczna ocena piskląt zdrowych 125

3.5. Awarie technologiczne i choroby okresu okołolęgowego 127

3.5.1. Przegrzanie (Hyperthermia) 128

3.5.2. Niedogrzanie i przewodnienie (Hypothermia and overhydration) . 131

3.5.3. Niedotlenienie (Hypoxia) 134

3.5.4. Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego (Omphalitis and yolk sac inflammation) 136

3.5.5. Opóźnienie resorpcji woreczka żółtkowego (Delayed yolk sac resorption) 139

3.5.6. Okres krytyczny i śmierć głodowa (Critical period and death of starving) 144

3.5.7. Choroba białych piskląt (White chicks disease) 148

Piśmiennictwo 149

Rozdział 4. Choroby z niedoboru składników pokarmowych (Jerzy Rzedzicki, Agnieszka Marek) 157

4.1. Niedobory witamin - hipowitaminozy (Vitamins deficiency) 157

4.1.1. Niedobór witaminy A (Vitamin A deficiency) 159

4.1.2. Niedobór witaminy E (Vitamin E deficiency) 161

4.1.2.1. Zwyrodnienie móżdżku - encefalomalacja (Encephalomalatio). 163

4.1.2.2. Pokarmowe zwyrodnienie mięśni u kacząt (Nutritional myopathy, Muscular dystrophy) 164

4.1.2.3. Skaza wysiękowa (Exudative diathesis) 164

4.1.2.4. Obrzęk stawów skokowych u indyków (Enlarged hock disorder) 165

4.1.2.5. Niedobór witaminy E u drobiu dorosłego (Vitamin E deficiency in adulł poultry) 165

4.1.3. Niedobór witaminy D (Vitamin D deficiency) 166

4.1.4. Niedobór witaminy K (Vitamin K deficiency) 168

4.1.5. Niedobór witamin z grupy B (Vitamins B complex deficiency) 169

4.1.5.1. Niedobór witaminy B1 - tiaminy, aneuryny (Thiamin, Vitamin B1 deficiency) 171

4.1.5.2. Niedobór witaminy B2 - ryboflawiny (Vitamin B2 - riboflavin deficiency) 172

4.1.5.3. Niedobór kwasu pantotenowego (Pantothenic acid deficiency) 173

4.1.5.4. Niedobór witaminy 1312 - cyjanokobalaminy (vitamin B12 deficiency) 174

4.1.5.5. Niedobór witaminy PP - niacyny, kwasu nikotynowego (Nicotinic acid, niacin deficiency) 175

4.1.5.6. Niedobór witaminy B6 - pirydoksyny (Pyridoxine, vitamin B6 deficiency) 176

4.1.5.7. Niedobór biotyny - witaminy H (Biotin deficiency) 176

4.1.5.8. Niedobór kwasu foliowego (Folic acid, folacin deficiency) . 177

4.1.5.9. Niedobór choliny (Choline deficiency) 177

4.1.6. Witamina C (Ascorbic acid, vitamin C) 178

4.2. Funkcje biologiczne niezbędnych składników mineralnych oraz skutki ich niedoboru 179

4.2.1. Wapń i fosfor - Ca i P (Calcium and phosphorus) 180

4.2.2. Magnez - Mg (Magnesium) 182

4.2.3. Sód i chlor - sól kuchenna (Sodium and chlorine - salt) 183

4.2.4. Potas - K (Potassium) 184

4.2.5. Mangan - Mn (Manganese) 184

4.2.6. Jod - I (Iodine) 185

4.2.7. Miedź - Cu (Copper) 186

4.2.8. Żelazo - Fe (Iron) 187

4.2.9. Cynk - Zn (Zinc) 188

4.2.10. Selen - Se (Selenium) 190

Piśmiennictwo 191

Rozdział 5. Choroby bakteryjne (Alina Wieliczko) 195

5.1. Zakażenia drobiu wywołane pałeczkami Salmonella 195

5.1.1. Salmonelloza, paratyfus (Salmonellosis, paratyphoid infections) . • 197

5.1.2. Puloroza, biała biegunka piskląt (Pullorosis, pullorum disease) . • 211

5.1.3. Tyfus kur (Tyfus gallinarum, fowl typhoid) 215

5.1.4. Arizonoza indyków (Arizonosis, arizonosis of turkeys) 220

5.2. Kolibakterioza (Colibacteriosis gallinarum, colibacillosis) 223

5.2.1. Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego u piskląt (Omphalitis and yolk sac inflammation) 226

5.2.2. Kolibakterioza układu oddechowego (Respiratory colibacillosis, respiratory - Origin Colisepticemia) 227

5.2.3. Kolibakterioza narządu rozrodczego (Coliform Salpingitis/ Peritomotis/ Salpingoperitonitis) 228

5.2.4. Ostra, posocznicowa postać kolibakteriozy (Colisepticemia) . . . . 229

5.2.5. Enteropatie powodowane przez E. coli 230

5.2.6. Zespół zapalenia stawów i kości (Turkey Osteomyelitis Complex - TOC, zwany wcześniej syndromem zapalenia stawów, kości i zieleniejącej wątroby - Synovitis, osteomyelitis and green liver syndrom - SOG) 230

5.2.7. Cellulitis (Coliform Cellulitis, Avian Cellulitis) 231

5.3. Koligranulomatoza (Coligranulomatosis gallinarum, Hjarre's disease) 235

5.4. Pastereloza, cholera drobiu (Avian pasteurellosis, fowl cholera - FC, avian hemorrhagic septicemia) 236

5.5. Zakaźny katar nosa (Coryza contagiosa gallinarum, infectious coryza) . 242

5.6. Zakażenia Gallibacterium 246

5.7. Ornitobakterioza (Ornithobacteriosis, Ornithobacterium rhinotracheale infection) 247

5.8. Rimereloza ptaków (Riemerellosis, Riemerella anatipestifer infection, duck septicemia) 253 5.9. Bordeteloza - koryza indyków, katar indyków (Bordetellosis, Turkey coryza) 256

5.10. Mykoplazmoza drobiu (Mycoplasmosis avium) (Grzegorz Tomczyk) 259

5.10.1. Zakażenia wywoływane przez Mycoplasma gallisepticum 262

5.10.2. Zakażenia wywoływane przez Mycoplasma synoviae 269

5.10.3. Zakażenia wywoływane przez Mycoplasma meleagridis 275

5.10.4. Zakażenia wywołane przez Mycoplasma iowae 278

5.10.5. Mykoplazmozy drobiu wodnego 280

5.10.6. Zapalenie worków powietrznych i otrzewnej u gąsiąt 282

5.10.7. Mykoplazmoza kaczek - chroniczne surowiczo-włóknikowe zapalenie zatok, worków powietrznych i otrzewnej 282

5.10.8. Zakaźne zapalenie prącia i steku u gęsi - ZZPST 283

5.10.9. Zakażenia mykoplazmami u gołębi 283

5.11. Kampylobakterioza (Campylobacteriosis, Campylobacter infection) 298

5.11.1. Wibrioza kur - syndrom degeneracji wątroby u kur niosek (Vibriosis, Avian vibrionic hepatitis) 303

5.12. Gruźlica (Tuberculosis avium, avian tuberculosis, TB) 309

5.13. Gruźlica rzekoma, pseudotuberkuloza, jersinioza ptaków (Pseudotuberculosis avium, yersiniosis avium, avian pseudotuberculosis) . 313

5.14. Różyca (Erysipelas) 314

5.15. Zakażenia laseczkami beztlenowcowymi (Clostridium infections) . 317

5.15.1. Nekrotyczne zapalenie jelit (Enteritis necroticans gallinarum, Necrotic Enteritis, NE) 319

5.15.2. Wrzodziejące zapalenie jelit (Enteritis ulcerosa avium, Ulcerative Enteritis, UE) 322

5.15.3. Zatrucie jadem kiełbasianym, botulizm ptaków (Botulismus avium, botulism) 324

5.15.4. Zgorzelinowe zapalenie skóry, martwicowe zapalenie skóry (Gangrenous dermatitis), zwane też u indyków klostridiowym zapaleniem skóry - cellulitis (Turkey Clostridial Dermatitis - TCD) . 327

5.16. Stafylokokoza (Staphylococcosis, Staphylococcus infections) 327

5.17. Streptokokoza (Streptococcosis) 332

5.18. Zakażenia enterokokowe (Enterococcus infections) 334

5.19. Chlamydioza (Chlamydiosis avium, avian chlamydiosis) 337

5.20. Inne zakażenia bakteryjne 342

5.20.1. Listerioza (Listeriosis) 342

5.20.2. Zakażenia krętkami z rodzaju Brachyspira (Avian Intestinal Spirochetosis - AIS) 344

Piśmiennictwo 346

Rozdział 6. Choroby grzybicze i mikotoksykozy (Michał Mazurkiewicz, Maciej Kuczkowski) 393

6.1. Choroby grzybicze (Fungal diseases) 393

6.1.1. Aspergiloza (Aspergillosis) 393

6.1.2. Kandydiaza (Candidiasis) 396

6.1.3. Strupień woszczynowy (Dermatophytosis, favus) 397

6.1.4. Daktylarioza (Dactylariosis) 398

6.1.5. Kryptokokoza (Cryptococcosis) 399

6.2. Mikotoksykozy (Mycotoxicoses) 400

6.2.1. Aflatoksykozy 400

6.2.2. Ochratoksykozy 402

6.2.3. Fuzariotoksykozy 406

6.2.4. Inne mikotoksyny 409

Piśmiennictwo 412

Rozdział 7. Choroby wirusowe 415

7.1. Rzekomy pomór drobiu (Pseudopestis avium, Newcastle Disease, ND) i zakażenia awulawirusami typu 1 (Krzysztof Śmietanka, Zenon Minta) . 415

7.2. Zakażenia metapneumowirusowe (Metapneumovirus infections) (Andrzej Koncicki, Marcin Śmiałek) 426

7.2.1. Zakaźne zapalenie nosa i tchawicy indyków (Turkey rhinotracheitis - TRI) 427

7.2.2. Syndrom obrzęku głowy kur (Swollen Head Syndrome - SHS) . 432

7.3. Grypa ptaków - influenza ptaków (Avian Influenza - AI) (Krzysztof Śmietanka, Zenon Minta) 435

7.4. Zakaźne zapalenie oskrzeli kur (Bronchitis infectiosa gallinarum, Infectious Bronchitis - IB) (Katarzyna Domańska-Blicharz, Ewa Karpińska, Beata Dolka) 447

7.5. Zakaźne zapalenie krtani i tchawicy (Infectious laryngotracheitis - ILT) (Andrzej Koncicki, Zenon Minta, Bartłomiej Tykałowski) 455

7.6. Wirusowe zakażenia jelit (Viral enteric infections) (Katarzyna Domańska--Blicharz, Andrzej Koncicki, Zenon Minta) 461

7.7. Zakaźne zapalenie bursy Fabrycjusza - choroba Gumboro (Infectious Bursal Disease - IBD) (Andrzej Koncicki, Zenon Minta, Anna Pikuła) . 477

7.8. Zakaźne, wirusowe zapalenie żołądka gruczołowego kurcząt (Transmissible Viral Proventriculitis - TVP) (Marcin Śmiałek, Marcin Gesek, Andrzej Koncicki) 487

7.9. Zakaźna anemia kurcząt (Chicken Infectious Anemia - CIA) (Zenon Minta, Tomasz Stenzel) 491

7.10. Zakażenia adenowirusami (Adenovirus infections) (Andrzej Koncicki, Anna K. Matczuk, Bartłomiej Tykałowski) 499

7.10.1. Krwotoczne zapalenie jelit indyków (Hemorrhagic Enteritis - HE) (Andrzej Koncicki, Bartłomiej Tykałowski) 501

7.10.2. Syndrom spadku nieśności (Egg Drop Syndrome - EDS'76) (Andrzej Koncicki, Bartłomiej Tykałowski) 506

7.10.3. Choroba marmurkowatej śledziony bażantów (Marble Spleen Disease - MSD) (Andrzej Koncicki, Bartłomiej Tykałowski) . 510

7.10.4. Zespół puchliny osierdzia (Hydropericardium Syndrome - HPS) (Andrzej Koncicki, Bartłomiej Tykałowski) 512

7.10.5. Wtrętowe zapalenie wątroby (Inclusion Body Hepatitis - IBH) (Andrzej Koncicki, Anna K. Matczuk) 514

7.10.6. Nadżerki błony śluzowej żołądka mięśniowego (Gizzard erosions - GE) (Andrzej Koncicki, Anna K. Matczuk) 516

7.11. Ospa ptaków (Fowl Pox - FP) (Andrzej Koncicki, Tomasz Stenzel) 519

7.12. Zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego kurcząt (Avian Encephalomyelitis - AE) (Andrzej Koncicki, Zenon Minta, Tomasz Stenzel) 524

7.13. Zakażenia reowirusami (Reovirus infections) (Elżbieta Samorek--Salamonowicz, Wojciech Kozdruń, Hanna Czekaj) 528

7.13.1. Wirusowe zapalenie stawów i pochewek ścięgnowych (Viral arthritis tenosynovitis) 530

7.13.2. Syndrom złego wchłaniania (Malabsorption syndrom) 531

7.13.3. Reowiroza kurcząt (Chicken reovirosis) 531

7.13.4. Zakażenia reowirusami u kaczek i gęsi (Duck and geese reowirus infections) 533

7.14. Choroby wirusowe drobiu wodnego 535

7.14.1. Wirusowe zapalenie wątroby kacząt (Hepatitis infectiosa anatum, Duck Virus Hepatitis - DHV) 535

7.14.1.1. Wirusowe zapalenie wątroby kacząt typu 1 535

7.14.1.2. Wirusowe zapalenie wątroby kacząt typu 2 537

7.14.1.3. Wirusowe zapalenie wątroby kacząt typu 3 538

7.14.2. Choroba Derzsy'ego (Derzsy's disease, Goose parvovirus infection). . 538

7.14.3. Parwowiroza kaczek piżmowych (SMMDR) 542

7.14.4. Syndrom „karłowatości i skróconego dzioba" 543

7.14.5. Pomór kaczek - wirusowe zapalenie jelit kaczek (Duck plague, Duck Virus Enteritis DVE) 545

7.14.6. Syndrom krwotocznego zapalenia nerek i jelit (Hemorrhagic Nephritis Enteritis of Geese - HNEG) (Wojciech Kozdruń, Hanna Czekaj) 547

7.14.7. Zakażenia circowirusami gąsiąt i kacząt (Wojciech Kozdruń, Hanna Czekaj) 548

7.15. Wirusowe zapalenie nerek (Avian Nephritis - AN) (Zenon Minta). . . 550

7.16. Choroba Mareka (Marek's disease - MD) (Elżbieta Samorek--Salamonowicz, Wojciech Kozdruń, Hanna Czekaj) 553

7.17. Białaczki ptaków (Avian leukosis - AL) (Zenon Minta) 568

7.18. Choroba dużej wątroby i śledziony (Big liver and spleen disease - BLS, Avian Hepatitis E Virus Infections - aHEV) (Anna K. Matczuk, Alina Wieliczko) 577

7.19. Wirus Zachodniego Nilu (Jowita S. Niczyporuk, Elżbieta Samorek--Salamonowicz) 579

Piśmiennictwo 585

Rozdział 8. Choroby pasożytnicze - parazytozy 619

8.1. Choroby wywoływane przez pasożytnicze stawonogi (Arthropoda) (Elżbieta Lonc, Anna Okulewicz, Andrzej Gaweł) 620

8.1.1. Choroby wywoływane przez roztocze (Acani) 625

8.1.1.1. Dermanysoza (Dermanyssosis) 625

8.1.1.2. Argazidoza (Argasidosis) 629

8.1.1.3. Ixodidoza (Ixodidosis) 631

8.1.1.4. Knemidokoptoza (Cnemidocoptosis) 632

8.1.1.5. Laminosioptoza (Laminosioptosis) 634

8.1.2. Choroby wywoływane przez owady (Insecta) 635

8.1.2.1. Mallofagoza (Mallophagosis) 635

8.1.2.2. Ceratofylloza (Ceratophyllosis) 638

8.1.2.3. Pluskwy 639

8.1.2.4. Komary 640

8.1.2.5. Meszki 642

8.1.2.6. Kuczmany 643

8.1.2.7. Muchy 644

8.1.2.8. Chrząszcze 645

8.2. Helmintozy (robaczyce drobiu) (Elżbieta Lonc, Anna Okulewicz, Andrzej Gaweł, Kamila Bobrek) 646

8.2.1. Parazytozy wywołane przez nicienie (nematodozy) 650

8.2.1.1. Askaridioza (Ascaridiosis) 650

8.2.1.2. Heterakidoza (Heterakidosis) 653

8.2.1.3. Syngamoza (Syngamosis) 654

8.2.1.4. Cjatostomatoza (Cyathostomatosis) 656

8.2.1.5. Kapillariozy (Capillariosis) 657

8.2.1.6. Echinurioza (Echinuriosis) 658

8.2.1.7. Amidostomoza (Amidostomosis) 659

8.2.1.8. Streptokaroza (Streptocarosis) 660

8.2.1.9. Trichostrongyloza (Trichostrongylosis) 662

8.2.2. Parazytozy wywołane przez przywry (Trematoda) 662

8.2.2.1. Prostogonimoza (Prosthogonimosis) 662

8.2.3. Parazytozy wywoływane przez tasiemce (Cestoda) 663

8.2.3.1. Tasiemczyce, cestodozy (Cestodosis) drobiu grzebiącego. 663

8.2.3.2. Tasiemczyce drobiu wodnego 664

8.2.4. Parazytozy wywoływane przez kolcogłowy (Acanthocephala). . 665

8.2.4.1. Polimorfoza (Polymorphosis) 665

8.2.4.2. Filikoloza (Filicollosis) 666

8.3. Pasożyty występujące u strusi (Elżbieta Lonc, Anna Okulewicz) 667

8.4. Choroby pasożytnicze wywoływane przez pierwotniaki (Michał Mazurkiewicz, Andrzej Gaweł, Kamila Bobrek) 667

8.4.1. Kokcydioza (Coccidiosis) 667

8.4.1.1. Kokcydioza kurcząt 667

8.4.1.2. Kokcydioza indyków 682

8.4.1.3. Kokcydioza gęsi 684

8.4.1.4. Kokcydioza kaczek 684

8.4.2. Histomonoza - czarna główka (Histomonosis, blackhead) 685

8.4.3. Trichomonoza - rzęsistkowica (Trichomonosis) 688

8.4.3.1. Rzęsistkowica gołębi 688

8.4.3.2. Rzęsistkowica drobiu grzebiącego 688

8.4.3.3. Rzęsistkowica gęsi 689

8.4.4. Spironukleoza - Spironucleosis (wcześniej określana jako Heksamitoza - Hexamitosis) 690

8.4.5. Kryptosporidioza (Cryptosporidiosis) 691

8.4.6. Toksoplazmoza (Toxoplasmosis) 693

Piśmiennictwo 694

Rozdział 9. Choroby metaboliczne i choroby o niewyjaśnionej etiologii (Jerzy Rzedzicki, Agnieszka Marek) 705

9.1. Skaza moczanowa (Gout, Diathesis urica) 705

9.2. Kamica moczowa (Urolithiasis) 707

9.3. Syndrom tłuszczowo-hemoragiczny wątroby (Fatty Liver Haemorrhagic Syndrome, FLHS) 708

9.4. Syndrom tłuszczowego zwyrodnienia wątroby i nerek (Fatty Liver and Kidney Syndrome, FLKS) 710

9.5. Wodobrzusze (Ascites) 712

9.6. Pęknięcie aorty u indyków (Aortic rupture in turkeys) 712

9.7. Kanibalizm (Cannibalism) 713

9.8. Dyschondroplazja kości piszczelowej (Tibial Dyschondroplasia, TD) . . 715

9.9. Zmęczenie klatkowe niosek (Cage layer fatigue) 717 9.10. Chondrodystrofia, peroza (Chondrodystrophy, perosis) 719

9.11. Syndrom nagłej śmierci sercowej (Acute Death Syndrome, ADS) 720 9.12. Choroba okrągłego serca u indyków (Round-Heart Disease, RHD). . . 721

9.13. Hipoglikemia i nagły wzrost upadków u kurcząt (Spiking Mortality Syndrome, HSMS) 723

9.14. Lipidoza wątrobowa indyków (Liver lipidosis in turkeys) 725

9.15. Martwica główki kości udowej (Femoral Head Necrosis, FHN) 725

9.16. Krzywica (Rachitis) 727

9.17. Głęboka miopatia piersiowa - choroba zielonego mięśnia (Deep Pectoral Myopathy - Green Muscle Disease) 727

Piśmiennictwo 729

Rozdział 10. Zatrucia drobiu (Zdzisław Jopek, Ewa Kucharczak) 735

10.1. Zatrucie solą kuchenną (NaC1) (Zdzisław Jopek, Ewa Kucharczak, Andrzej Koncicki) 735

10.2. Zatrucie fosforkiem cynku 737

10.3. Zatrucie amoniakiem 738

10.4. Działanie toksyczne formaldehydu 740

10.5. Zatrucie tiuramem (Thiram, TMTD) 741

10.6. Toksyczność insektycydów pyretroidowych 743

10.7. Zatrucia kokcydiostatykami jonoforowymi 744

10.8. Zatrucie przytulią czepną (Zdzisław Jopek, Ewa Kucharczak, Andrzej Koncicki) 749

10.9. Zatrucie kąkolem 751

10.10. Zatrucia roślinami uprawnymi 752

10.11. Zatrucia popularnymi chwastami ruderalnymi u drobiu 754

10.12. Zatrucie metalami 756

10.13. Środki farmakologiczne 761

Piśmiennictwo 764

Rozdział 11. Wymogi w zakresie dobrostanu w chowie drobiu (Roman Kołacz, Michał Mazurkiewicz) 775

11.1. Wstęp 775

11.2. Postęp genetyczny a dobrostan drobiu 777

11.3. Wymogi w zakresie utrzymania kur 778

11.3.1. Reakcje behawioralne a dobrostan kur 779

11.3.2. Implikacje zdrowotne a dobrostan kur 780

11.3.3. Wymogi prawne w zakresie warunków utrzymania niosek 781

11.4. Wymogi w zakresie utrzymania brojlerów kurzych 784

11.4.1. Wymogi ogólne utrzymywania kurcząt brojlerów 785

11.4.2. Konsekwencje zdrowotne brojlerów w warunkach nadmiernego zagęszczenia i niekorzystnych warunków środowiskowych 789

11.4.3. Kontrole dobrostanu w kurnikach przez inspekcję weterynaryjną. 790

11.5. Wymogi w zakresie warunków utrzymania innych gatunków drobiu. . 793

11.5.1. Strusie 794

11.5.2. Przepiórki 795

11.5.3. Perlice 795

11.5.4. Dodatkowe wymogi w zakresie utrzymania drobiu 796

Piśmiennictwo 797

Rozdział 12. Bioasekuracja ferm (Grzegorz Tomczyk) 801

12.1. Lokalizacja i organizacja fermy 803

12.2. Krajowy i międzynarodowy obrót drobiem i jego produktami 808

12.3. Higiena technologii produkcji 810 Piśmiennictwo 824

Rozdział 13. Immunoprofilaktyka chorób drobiu (Piotr Szeleszczuk) . . . 825

13.1. Szczepionki stosowane w drobiarstwie 826

13.2. Ogólne zasady układania programów immunoprofilaktyki 837

13.3. Wzorcowe programy szczepień 838

13.4. Techniki szczepień 842

13.4.1. Metody podawania żywych szczepionek 843

13.4.1.1. Metoda inhalacyjna (metoda sprej; immunizacja przez rozpylanie) 843

13.4.1.2. Podanie szczepionek w wodzie do picia 847

13.4.1.3. Szczepienie metodą wing-web 850

13.4.2. Metody podawania szczepionek inaktywowanych 851

13.4.3. Szczepienie metodą in ovo 852

13.4.4. Szczepienia przeciwko kokcydiozie 853

13.5. Ogólne zasady szczepień 854

13.6. Ustalanie terminów szczepień 855

13.7. Techniki stosowane do oceny efektywności immunoprofilaktyki . . 860

13.8. Monitoring serologiczny 861

Piśmiennictwo 873

Rozdział 14. Diagnostyka 877

14.1. Badanie kliniczne ptaków (Andrzej Gaweł) 877

14.1.1. Wywiad - anamnesis 877

14.1.2. Opis ptaka 882

14.1.3. Badanie właściwe aktualnego stanu klinicznego ptaka 883

14.1.3.1. Badanie ogólne 883

14.1.3.2. Badanie szczegółowe 884

14.2. Diagnostyka hematologiczna i biochemiczna (Anna Krasnodębska--Depta, Andrzej Koncicki) 889

14.2.1. Diagnostyka hematologiczna 890

14.2.2. Diagnostyka biochemiczna 895

14.3. Diagnostyka patomorfologiczna (Marek Houszka) 901

14.3.1. Badanie sekcyjne 901

14.3.2. Badanie histopatologiczne 914

14.3.3. Pobieranie materiału do badań histopatologicznych 919

14.4. Diagnostyka laboratoryjna chorób pasożytniczych (Jarosław Pacoń) . 921

14.5. Diagnostyka bakteriologiczna chorób drobiu (Alina Wieliczko) 925

14.6. Diagnostyka wirusologiczna chorób drobiu (Elżbieta Samorek--Salamonowicz, Wojciech Kozdruń, Hanna Czekaj) 928

14.7. Diagnostyka serologiczna wirusowych chorób drobiu (Elżbieta Samorek--Salamonowicz, Wojciech Kozdruń, Hanna Czekaj) 931

Piśmiennictwo 933

Rozdział 15. Leki przeciwbakteryjne stosowane u drobiu (Marcin Świtała, Błażej Poźniak) 943

15.1. Wpływ uwarunkowań anatomicznych i fizjologicznych na farmakokinetykę leków u ptaków 943

15.2. Dostępne na rynku leki przeciwbakteryjne stosowane w fermach drobiu 946

15.2.1. Penicyliny 946

15.2.2. Tetracykliny 946

15.2.3. Fluorochinolony 947

15.2.4. Polimyksyny 947

15.2.5. Amfenikole 947

15.2.6. Pleuromutyliny 948

15.2.7. Makrolidy 948

15.2.8. Linkozamidy 948

15.2.9. Aminoglikozydy i aminocyklitole 948

15.2.10. Sulfonamidy i ich kombinacje z trimetoprimem 948

15.3. Drogi podania leków przeciwbakteryjnych na fermach drobiu 949

15.4. Właściwości farmakologiczne leków przeciwbakteryjnych stosowanych u drobiu 953

15.4.1. Penicyliny 953

15.4.1.1. Amoksycylina 953

15.4.1.2. Fenoksymetylopenicylina 954

15.4.2. Tetracykliny 954

15.4.2.1. Doksycyklina 955

15.4.2.2. Oksytetracyklina 956

15.4.2.3. Tetracyklina 956

15.4.3. Fluorochinolony 956

15.4.3.1. Enrofloksacyna 957

15.4.3.2. Difloksacyna 957

15.4.3.3. Flumechina 958

15.4.4. Polimyksyny 958

15.4.4.1. Kolistyna 958

15.4.5. Amfenikole 958

15.4.5.1. Florfenikol 959

15.4.5.2. Tiamfenikol 959

15.4.6. Pleuromutyliny 959

15.4.6.1. Tiamulina 960

15.4.7. Makrolidy 961

15.4.7.1. Tylozyna 962

15.4.7.2. Tylmikozyna 962

15.4.7.3. Tylwalozyna 962

15.4.8. Linkozamidy [19] 963

15.4.8.1. Linkomycyna 963

15.4.9. Aminoglikozydy i aminocyklitole 964

15.4.9.1. Neomycyna 964

15.4.10. Sulfonamidy i ich połączenia z trimetoprimem 965

15.4.10.1. Sulfametoksazol — trimetoprim 966

15.5. Zasady racjonalnego stosowania chemioterapeutyków przeciwbakteryjnych u drobiu 966

15.5.1. Zasady związane z osiągnięciem szybkiego i trwałego efektu terapeutycznego 967

15.5.1.1. Perspektywy chemioterapii przeciwbakteryjnej opartej na kryteriach farmakokinetyczno-dynamicznych (PK/PD) . . 968

15.5.2. Zasady związane z ograniczaniem narastania oporności na antybiotyki 971 15.5.3. Zasady związane z bezpieczeństwem konsumenta 972

Piśmiennictwo 975

Rozdział 16. Przepisy o zapobieganiu i zwalczaniu chorób zakaźnych drobiu (Andrzej Rudy, Michał Rudy) 979

16.1. Podmioty działające w sferze weterynaryjnej ochrony zdrowia zwierząt i współdziałanie pomiędzy nimi 990

16.2. Środki zapobiegające wystąpieniu choroby zakaźnej drobiu 1001

16.3. Zwalczanie chorób zakaźnych drobiu 1018

16.3.1. Wykrywanie chorób zakaźnych drobiu 1018

16.3.2. Zwalczanie grypy ptaków i rzekomego pomoru drobiu 1020

16.3.3. Pobieranie próbek do urzędowych laboratoryjnych badań rozpoznawczych 1029

16.4. Postępowanie przy salmonellozach drobiu groźnych dla zdrowia publicznego 1030

Piśmiennictwo 1032

Indeks 1035

• Tytuł: Choroby drobiu
• ISBN: 9788377173145
• Rok wydania: 2019
• Liczba stron: 1056
• Numer wydania: 3
• Szerokość produktu: 17
• Wysokość produktu: 24
• Okładka: twarda
• Redaktor: Michał Mazurkiewicz, Alina Wieliczko