История ЗИМБАБВЕ, Хенрик ЗИНС [ДИАЛОГ 2003]

Tytuł: Historia ZIMBABWE, seria wydawnicza – „Dzieje ORIENTU”.

Autor: Henryk ZINS.

Wydawca: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2003. 288 stron, mapki w tekście, zdjęcia we wklejkach, oprawa miękka lakierowana, format 16,5x23,5 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

„Historia ZIMBABWE” - Książka przedstawia w sposób kompetentny i dobrze udokumentowany, wykorzystując ciągle jeszcze niedostatecznie uwzględniane przez historyków spoza Afryki źródła afrykańskie, dzieje polityczne, społeczne i gospodarcze byłej RODEZJI Południowej, obecnie niepodległego kraju o nazwie ZIMBABWE.

Opracowanie to - pierwsze w polskiej literaturze historycznej - nie tylko dostarcza rzetelnych informacji, ale stanowi poważny przyczynek do dyskusji na temat wkładu Afrykanów do dziedzictwa ludzkości i jest dobrym przykładem dialogu międzykulturowego.

Autor książki, który był przez wiele lat wykładowcą na uniwersytetach afrykańskich, przedstawia dzieje obszaru leżącego pomiędzy rzekami Zambezi i Limpopo od przybycia tam około X wieku ludności SZONA i jej losów w późniejszych stuleciach, poprzez okres kolonialny RODEZJI (1890-1965), lata rebelii Iana SMITHA i kryzysu rodezyjskiego (1965-1979), aż do uzyskania przez ZIMBABWE niepodległości i początków niepodległego bytu nowego państwa.

„Historia ZIMBABWE”. Przedmowa -  Niniejsza książka to pierwsze w literaturze historycznej całościowe opracowanie dziejów ziem leżących pomiędzy rzekami Limpopo a Zambezi, które od końca XIX wieku zwane były RODEZJĄ lub RODEZJĄ Południową, a od 1980 roku tworzą niepodległe państwo ZIMBABWE. Przedmiotem zarysu jest historia tego obszaru w ostatnim tysiącleciu, od przybycia tam około X wieku n.e. ludności SZONA i jej losów w następnych stuleciach, poprzez okres kolonialny RODEZJI (1890-1965), lata rebelii lana SMITHA i kryzysu rodezyjskiego (1965-1979), aż do uzyskania przez ZIMBABWE niepodległości. Pomimo stosunkowo niewielkich rozmiarów opracowania autor starał się ująć zarówno dzieje polityczne, jak i historię społeczną, gospodarczą oraz kulturalną, co nastręczało nieraz sporo trudności ze wzglądu na ograniczony jeszcze stan badań i jednostronność licznych publikacji na ten temat.

ZIMBABWE nie ma dotąd pełniejszego zarysu swoich dziejów, który obejmowałby w tej samej mierze historię zarówno białych osadników, jak i miejscowej ludności afrykańskiej. Istniejące dwa opracowania dziejów RODEZJI Południowej, L.H. GANNA („A History of Southern RHODESIA”, London 1965) i Roberta BLAKE’a („A History of RHODESIA”, London 1977), zostały napisane głównie z punktu widzenia brytyjskiej polityki kolonialnej i w niewielkim stopniu — zwłaszcza zarys Roberta BLAKE'a — wnikają w przeszłość czarnej ludności, od tysiąca lat mieszkającej pomiędzy rzekami Limpopo a Zambezi. Książka L.H. GANNA kończy się ponadto na 1934 roku, nie obejmuje więc schyłkowego okresu kolonialnego, czasów federacji obu Rodezji i Niasy, rebelii Iana SMITHA oraz kryzysu rodezyjskiego, a wreszcie narodzin niepodległego ZIMBABWE.

Znaczna część prac szczegółowych na temat historii RODEZJI, jakie wyszły spod pióra dawniejszych brytyjskich administratorów kolonialnych i historyków, odznacza się przedstawianiem materiału od strony Wielkiej Brytanii oraz skupianiem uwagi głównie na dziejach białych osadników i brytyjskiej administracji kolonialnej. Wyraźnie pomijano w nich problematykę historyczną Afrykanów, do niedawna ich losy ignorowano czy bagatelizowano nawet do tego stopnia, że wielu zachodnich badaczy i pisarzy — w imię rasistowskich uprzedzeń do czarnej ludności - odmawiało im miana twórców ogromnego i stojącego na wysokim poziomie technicznym kompleksu architektonicznego, zwanego WIELKIM ZIMBABWE, przypisując tę rolę starożytnym Fenicjanom, Żydom, Persom, Arabom lub innym przybyszom z Bliskiego Wschodu.

Pomimo braku nowoczesnych syntetycznych zarysów dziejów ZIMBABWE istnieje już całkiem spora literatura monograficzna i przyczynkarska, traktująca o wielu aspektach historii tego regionu (wykaz ważniejszych pozycji znajduje się na końcu tej książki). Należy tu wspomnieć zwłaszcza wydane w ostatnich latach prace białych i czarnych historyków zimbabwańskich (D. BEACH, N.M.B. BHEBE, H.H.K. BHILA, C. PALLEY i in.) oraz brytyjskich i południowoafrykańskich (P. GARLAKE, T.N. HUFFMAN, C. van ONSELEN, I.R. PHIMISTER, T.O. RANGER i in.), którzy w obiektywny już sposób podjęli trud wypełnienia licznych białych plam w dziejach ZIMBABWE. Tego rodzaju studia pozwalają na uchwycenie głównych tendencji rozwojowych społeczeństw mieszkających pomiędzy Limpopo a Zambezi, w późniejszej Rodezji i dzisiejszym ZIMBABWE, chociaż nic umożliwiają jeszcze opracowania szczegółowej i kompletnej syntezy przeszłości tego obszaru.

Poczuwam się do miłego obowiązku podziękowania władzom University of ZIMBABWE, w którym w latach 1985—1989 zajmowałem stanowisko profesora i kierownika Katedry Historii Gospodarczej, za przyznanie mi stypendium na przeprowadzenie badań terenowych i archiwalnych. Pragnę również podziękować kolegom z sekcji historycznej tego uniwersytetu za okazane mojej pracy zainteresowanie i pożyteczne dla mnie dyskusje na temat dziejów ZIMBABWE. Moim współpracownikom z Uniwersytetu Marii CURIE-SKŁODOWSKIEJ w Lublinie jestem natomiast wdzięczny za zaopatrywanie mnie w czasie pisania tej książki w ZIMBABWE w publikacje polskich autorów.

W niniejszym opracowaniu pominąłem losy Polaków w RODEZJI i ZIMBABWE z uwagi na to, że sprawom tym poświęciłem oddzielną książkę pt. „Polacy w ZAMBEZJI” (Polonijne Centrum Kulturalno-Oświatowe Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej i Towarzystwa Łączności z Polonią Zagraniczną „POLONIA”, Lublin 1988).

Spis treści:

Przedmowa;

Kraj i ludzie;

I. Okres przedkolonialny:

• 1. Najdawniejsze dzieje ludu Szona;
• 2. Spór o pochodzenie Wielkiego Zimbabwe;
• 3. Zimbabwe od XIII do XV wieku;
• 4. Wczesne dzieje państwa Monomotapa (do połowy XVII wieku) i jego stosunki z Portugalczykami;
• 5. Państwo Monomotapa od połowy XVII do końca XIX wieku;
• 6. Wschodnie ludy Szona do połowy XIX wieku;
• 7. Torwa i rozwój polityczny południowo-zachodnich ziem zimbabwańskich do połowy XVII wieku;
• 8. Państwa Rozvi i Czangamire w XVIII i XIX wieku;
• 9. Społeczeństwo i gospodarka ludu Szona;
• 10. Przybycie ludu Ndebele i jego losy w XIX wieku;
• 11. Europejscy podróżnicy, misjonarze, kupcy i imperialiści na ziemi ludów Szona i Ndebele w XIX wieku;

II. Narodziny Rodezji i Brytyjska Kompania Afryki Południowej (1888–1897):

• 1. Cecil John Rhodes, król Lobengula i początki brytyjskiej ekspansji na wyżynie zimbabwańskiej;
• 2. Traktaty i koncesje. Początki Brytyjskiej Kompanii Afryki Południowej (1888–1889);
• 3. Kolumna Pionierów i początki kolonii (1890–1893);
• 4. Wojna ludu Ndebele z Brytyjczykami w 1893 roku;
• 5. Powstania ludów Ndebele i Szona przeciwko Brytyjczykom w latach 1896–1897 i ich geneza;

III. Od Cecila Rhodesa do rebelii Iana Smitha (1897–1965):

• 1. Stosunki polityczne i walka o samorząd (1897–1923);
• 2. Droga do federacji (1923–1953);
• 3. Początki Federacji Afryki Centralnej (1953–1959);
• 4. Geneza rebelii Rodezji Południowej i ogłoszenie jednostronnej deklaracji niepodległości (1959–1965);

IV. Kryzys rodezyjski i wzrost afrykańskiego ruchu wyzwoleńczego (1965–1979):

• 1. Od jednostronnej deklaracji niepodległości Rodezji do proklamowania republiki (1965–1970);
• 2. Od ogłoszenia republiki do podpisania „porozumienia wewnętrznego” (1970–1978);
• 3. Na drodze do niepodległości (1978–1979);
• 4. Od konferencji w Lancaster House do powstania niepodległego Zimbabwe (1979–1980);

V. Społeczeństwo, gospodarka i kultura w okresie kolonialnym:

• 1. Położenie ludności afrykańskiej i stosunki agrarne;
• 2. Biali osadnicy i grupy nacisku;
• 3. Partie polityczne;
• 4. Idee polityczne białych Rodezyjczyków;
• 5. Gospodarka;
• 6. Konflikty społeczne i ruch związkowy;
• 7. Misjonarze i chrystianizacja;
• 8. Oświata i szkolnictwo;
• 9. Sztuka i literatura;

VI. Początki niepodległego bytu:

• 1. Polityka wewnętrzna rządu Roberta Mugabe;
• 2. Polityka zagraniczna;
• 3. Stosunki społeczne;
• 4. Gospodarka na progu niepodległości;

Bibliografia.

- Polecam!