Через три океана (Заметка из кругосветного путешествия «ДАР ПОМОРЦА»), КОСКО

Tytuł: Przez trzy oceany (Notatka z podróży „DARU POMORZA” dookoła świata).

Autor: Stanisław KOSKO.

Wydawca: Wydawnictwo „GLOB”, Szczecin 1985, wydanie I (powojenne) poprawione i uzupełnione. 181 stron, zdjęcia we wklejkach, oprawa miękka lakierowana, format 16,5x23,5 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

„Przez trzy oceany. Notatka z podróży „DARU POMORZA” dookoła świata”. Wstęp - Kiedy kapitan żeglugi wielkiej Stanisław KOSKO wszedł na salę, powitano go oklaskami. Gratulacje, serdeczności i podziękowania. To dobra książka, kapitanie! Świetny reportaż! Czy doprawdy tak bardzo tęskniliście za krajem mając dla siebie cały świat?

Ukazanie się pod koniec 1936 roku „Notatek z rejsu «DARU POMORZA» dookoła świata” zatytułowanych „Przez trzy oceany” stało się wydarzeniem. Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska” w Warszawie umieszczał w prasie całego kraju okolicznościowe reklamówki: „Wyszły z druku 2 nowe książki, które warto przeczytać: Melchior Wańkowicz, „Na tropach Smętka”, (...) Stanisław KOSKO, „Przez trzy oceany” — to ciekawy reportaż z podróży polskiego statku szkolnego «DAR POMORZA» — dookoła świata. W dalekich portach, które zwiedzamy wraz z autorem, odnajdujemy młodzieńcze marzenia o barwnym, szerokim świecie. 224 strony druku, liczne fotografie, mapka z trasą podróży, składają się na estetyczną całość tej egzotycznej książki. Cena zł. 4.—.”

Przewodniczący komisji jurorów Polskiej Akademii Literatury wręczając kpt. S. KOSCE dyplom zaświadczający, że książka została uhonorowana tytułem Srebrnego Wawrzynu Akademickiego, powiedział:

— Pierwszy to raz, drogi kapitanie, laureat musiał po tę nagrodę przepłynąć trzy oceany!

Uroczystość odbyła się w Warszawie, w czwartek, 4 listopada 1937 roku. Dla S. KOSKI — dziennikarza, publicysty i początkującego literata był to dzień znaczący. Nagrodę Srebrnego Wawrzynu cenił sobie na równi z dyplomem kapitaną żeglugi wielkiej.

Dla literatury typu, marynistycznego była to pozycja również znacząca. Spośród czterech książek opisujących peregrynację „DARU” wokół ziemskiego globu opowieść Koski zyskała najwyższą ocenę i popularność. Jej autora zapraszały szkoły i kluby. W miastach i miasteczkach rezerwowano kina i sale teatralne by pomieścić zainteresowanych relacją kapitana. Ogromny, błękitny plakat: «...odczyt oficera statku „DAR POMORZA”; pana porucznika Stanisława KOSKO, pod tytułem „DAREM POMORZA” naokoło świata...». Plakat następny; na kremowym tle tłuste, czarne litery: «... Od Japonii do Gdyni — wrażenia z podróży statku szkolnego „DAR POMORZA” naokoło świata, opowie p. Stanisław KOSKO, kapitan żeglugi wielkiej...». To spotkanie w warszawskim kinie „COLLOSEUM” przy Nowym Świecie 19. ilustrowane było przezroczami oraz filmem o wizycie fregaty na Antylach.

Wreszcie kolejny dokument: «Ministerstwo (Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego — uzup. autora oprać.) zatwierdza do bibliotek uczniowskich w szkołach średnich ogólnokształcących wydawnictwo pt. KOSKO S., „Przez trzy oceany. Notatki z podróży «DARU POMORZA» dookoła świata”. Wydawnictwo Ligi Morskiej i Kolonialnej. Warszawa 1936. Dyrektor Departamentu, dr M. POLLAK». List tej treści, skierowany na ręce autora nosi datę 22 I 1938 roku. Oto najlepsza rekomendacja książki i powód do satysfakcji dla dziennikarza, pisarza.

Walory i przyczyna powodzenia reportażu to prosty język, jakim został napisany. klarowność układu treści, nagromadzenie opisów geograficznych, anegdoty, a nade wszystko — podporządkowanie założeń twórczych ówczesnym wymogom propagandy oraz wychowania morskiego, upowszechnianych przez LMiK. Ujmował S. KOSKO swych czytelników świeżością spojrzenia na otaczający go świat: potrafił w plastyczny sposób opowiedzieć o jego „dziwach”, ukazać różnorodność klimatyczną, biologiczną i kulturową. Ale nie tylko. Recenzent miesięcznika „MORZE”, (z.j.). pisał: „Kogo pociąga szeroki oddech oceanów, kto wraź z wychowankami Szkoły Morskiej chciałby odnowić marzenia lat dawnych o złotej przygodzie na dalekich morzach świata, kto umie i pragnie poddać się oszałamiającemu narkotykowi morskiej dali, by przeżyć prawdziwe burze, by pozwolić się kołysać sennym podczas ciszy falom, kto — jednym słowem — kocha morze i barwny egzotyzm słonecznych archipelagów, ten niezawodnie wybierze sobie tę nową, trzecią książkę o podróży białej fregaty) — Przez trzy oceany”.

A więc morze i morska przygoda. To właśnie bohaterowie tej opowieści, w której KOSKO pisze o nieustannym kontakcie człowieka oraz statku z oceaniczną rzeczywistością. Pisze o tym prawdziwie, bez banalnych uniesień i przesadnych fascynacji. Pisać jak człowiek znający morze, obcujący z nim od lat.

Ciekawość morza, nigdy u KOSKI niezaspokojona, jest równie silna jak ciekawość świata i ludzi. Potrafił więc nadać swym notatkom taki układ, by stopniować wrażenia czytelnicze, wskazywać na różnice cywilizacyjne, kulturowe, gospodarcze i polityczne między Polską a krajami, do których docierał żaglowiec. Ponieważ był entuzjastą idei kolonialnej, akcentował te spostrzeżenia, które z punktu widzenia naszych planów kolonialnych mogły stać się istotnymi wskazówkami dla działaczy tego ruchu. Ze szczególną sympatią pisał o Polakach, których — podobno — można spotkać w każdym porcie. I choć wyprawa „DARU” nie obfitowała w wydarzenia tylko dramatyczne, relację S. KOSKI, wzbogaconą o swoisty humor, chwilami gawędziarski ton czytała młodzież i dorośli.

Obok poznawczego istotnym walorem tej książki była jej funkcja wychowawcza. Przykład młodej załogi fregaty, wspólne wysiłki ludzi podczas manewrów, praca nad utrzymaniem statku we właściwej kondycji nawigacyjnej — wszystko to zyskiwało żeglarstwu kolejne rzesze entuzjastów. Krystalizował się za przyczyną także tej książki wzorzec osobowy marynarza, potrafiącego pokonywać trudności, rozumiejącego przeciwne mu siły natury, koleżeńskiego, solidnego.

Słowa: Polska i polski pojawiają się na kartach reportażu bardzo często. Nie bez przyczyny. Autorowi chodziło bowiem także o oddziaływanie na sferę „uczuć wyższych”, patriotycznych. Polska bandera, polski statek, polski marynarz —- to brzmiało „dumnie”.

Książka stanowiła materiał propagandowy, zachęcający młodzież do wstępowania do Szkoły Morskiej. S. KOSKO był w owym czasie pracownikiem tej uczelni. Wiedział, że stanowisko inspektora szkolnego to funkcja, z której awansuje się na dyrektora. Znał doskonale specyfikę pracy z kandydatami na marynarzy i oficerów. Wiedział jak z nimi postępować, jak do nich przemawiać. Pisał więc swą książkę także z myślą o tych, których przyjdzie mu wychowywać, uczyć morskiego rzemiosła.

Z perspektywy półwiecza jakie upłynęło od chwili wyruszenia „DARU” w około-ziemską podróż. «Przez trzy oceany» należy traktować jako przede wszystkim dokument. Dziś jego walory poznawcze czy kształcące mają w wielu przypadkach znaczenie tylko historyczne. Jest to więc dokument stanu świadomości morskiej społeczeństwa okresu dwudziestolecia międzywojennego, ostatnich jego lat, realiów szkolenia pod żaglami „DARU POMORZA”, klimatu realizowania założeń tzw. wychowania morskiego. Wznawiany obecnie. 50 lat po zorganizowaniu wspaniałego rejsu Białej Damy Oceanów, reportaż Stanisława KOSKI odegra zapewne istotną rolę w spajaniu naszych tradycji morskich, uświadamianiu ich ciągłości, ukazywaniu źródeł polskiej terminologii i języka żeglarskiego, myślenia morskiego. przeżywania morza.

***

„Był taki cudowny zachód słońca. Co chwilę inne barwy, przepych orgia cieni, półcieni i świateł, przez subtelnie trudnych do pomyślenia, a tym bardziej do oddania koloru nieba, morza i obłoków. A obłoki w tak fantastyczne połączone grupy, tak zdumiewająco podobne już do wysp górzystych, już to do gmachów potwornych jakichś albo grup ludzkich! I co chwilę inaczej.

A następnego poranka wschód słońca kazał zapomnieć o wczorajszym zachodzie. Było coś tak cudnego na niebie, morzu i w przestrzeni! I wiesz? Dusze ludzkie w takich chwilach przemawiają — budzi się ich lepsza strona. Ludzie są łagodniejsi, mniej brutalni cyniczni i egoistyczni. I wierzę — gdyby jeno wszystkim dać możność poznania piękna natury — duch ludzki sięgnąłby wyżej, dusze stałyby się czystsze, znikłaby nienawiść i walka, ludzkość stanęłaby u zenitu. Nieprędko jednak to nastąpi — nastrój dzisiejszy zbyt wżarł się w krew, w mózg ludzi, którzy wzięli monopol na lepszą część doli ludzkiej, a którzy nie życzą sobie wcale by tłum miał inne ideały ponad ideał pełnego żołądka.” (S. KOSKO, Notatki, 4 VIII 1923 r.)

„Przez trzy oceany. Notatka z podróży „DARU POMORZA” dookoła świata” to rejestr marynarskich losów uczestników rejsu dookoła świata. Reportaż jest napisany przystępnym językiem, klarowny układ treści, nagromadzenie opisów geograficznych, anegdoty. Autor w bardzo ciekawy sposób opowiada o otaczającym go świecie, w plastyczny sposób przedstawia zróżnicowanie kulturowe, biologiczne czy geograficzne.

Spis treści:

Wstęp;

Nota edytorska;

• Kalendarium rejsu statku szkolnego „DAR POMORZA” dookoła świata;
• Przygotowanie i odjazd;
• Z Kopenhagi do Santa Cruz de Tenerife;
• W sennym murzyńskim miasteczku;
• Połów rekinów;
• Śladami Kolumba;
• Na Haiti;
• W kanale panamskim;
• Na Pacyfiku;
• Wśród wysp archipelagu Galapagos;
• Koniec starego roku;
• Honolulu – „Raj Pacyfiku”;
• Na Dalek Wschód;
• W Japonii;
• Od Szanghaju do Hongkongu;
• Singapur;
• Na Jawie;
• Australia;
• Mauritius – „Perła Oceanu Indyjskiego”;
• Durban;
• Znów na Atlantyku;
• Ostatnie mile;
• Obsada statku szkolnego „DAR POMORZA” w podróży dookoła świata;
• Aktualne dane o państwach i portach odwiedzanych przez „DAR POMORZA” w rejsie dookoła świata;

Przypisy;

- Polecam!