ВИЛЬНЮС (Туристический путеводитель) Юлиуш КОС [1923 (перепечатка)]

Tytuł: WILNO (Przewodnik krajoznawczy), seria wydawnicza „Wileński Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego”.

Autor: opracował Juliusz KŁOS (Profesor Uniwersytetu St. BATOREGO).

Wydawca: Wydawnictwo Wileńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego – Związek Propagandy Turystycznej Z. Wileńskiej – Skład gł. Księgarni Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego, reprint wydany techniką fotooffsetową przez Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „ALMET” w Białymstoku – Studencka Oficyna Wydawnicza ZSP „ALMA-Press” [na podstawie wydania - Wilno 1923]. 261+IX stron, zdjęcia, plany w tekście, plan m. Wilna we wklejce, oprawa twarda płócienna, format 17x13 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

WILNO (Przewodnik krajoznawczy). Przedmowa - Każde miasto, tworzące się przez stulecia jako środowisko życia jego ludności, skupia w sobie niezliczone wysiłki swych najlepszych i najdzielniejszych obywateli, skierowane ku wzbogaceniu i upiększeniu poszczególnych budynków a także ku udoskonaleniu miasta jako całości w sposób najlepiej odpowiadający potrzebom nietylko praktycznym, ale również duchowym całych pokoleń. Praca ta, w ciągu wieków wykonywana przez ludność jednolitą naogół pod względem narodowym i nawet ściśle dzielnicowym, a wykazującą zasadniczo jednakowe podłoże psychiczne, nadaje wspólnemu dziełu cały szereg cech swoistych a odrębnych, - wytwarza indywidualny charakter miasta, odzwierciedlający w niem, jak w soczewce, w idealnem streszczeniu i artystycznej syntezie wyraz ducha jego mieszkańców. Im duch ten bogatszy a wznioślejszy, im energja jego prężniejsza, tem wybitniejsze wyciska piętno na fizjonomji miasta, tern pełniejszy daje obraz, działający na uczucie i wyobraźnię widza, ulegającego czarowi piękna w tym obrazie zaklętego. Dlatego nie wszystkie bynajmniej miasta przemawiają do duszy turysty jednakowo, - nie tylko w treści swej, ale w napięciu i bezpośredniości swego wyrazu. Bywają miasta banalne, bez żadnego zgoła wyrazu, bywają też inne, które trzeba dopiero z mozołem niczem trudny rebus odgadywać, - bywają zaś i takie, które odrazu za serce chwytają swą cichą, rozlewną, a rzewną melodją, stłumioną może nieraz przez turkot uliczny, lecz słyszaną wyraziście w zacisznych zakątkach, gdzie życie przycichło w zadumie. Miasta takie o bogatej w przeżycia wielkie przeszłości, szlachetne w swem nieraz zponiewieranem dostojeństwie, posiadają atmosferę przedziwną, nieuchwytną a jednak przemawiającą wprost do duszy turysty; są one nie tylko zbiorowiskiem dzieł o formalnie pięknych linjach i kształtach, nie tylko ekranem wspomnień wypadków historycznych, lecz przedewszystkiem skarbnicą ducha zamierzchłej przeszłości, oczyszczonego w fali czasu z wszystkich powszednich a przyziemnych trosk i kłopotów, ducha skrystalizowanego w swych wzlotach najgórniejszych.

Każde z takich miast, rzecby można, uduchowionych posiada odrębny, sobie tylko właściwy wyraz, stanowiący niejako ton zasadniczy, najkrótsze streszczenie najistotniejszych wzniesień duchowych całej jego przeszłości. Prastary KRAKÓW z jego przepiękną patyną majestatu królewskiego średniowiecza PIASTÓW i złotego wieku JAGIELLONÓW jakież inne uczucia w nas budzi, niż bohatersko wojowniczy kresowy LWÓW, krwawiący raz po raz za swą niezłomną wierność Ojczyźnie, lub wykwintna, otwarta na wszystkie wiatry Zachodu stołeczna WARSZAWA z doby SASÓW i STANISŁAWA AUGUSTA, zatruta miazmatami rozkładu tej smutnej epoki.

Pośród tych miast, jak pośród poszczególnych pieśni tego komponowanego przez tysiąclecie całe wielkiego poematu o Królu - Duchu Polski, WILNO ma swój własny charakter i ton, jest pieśnią entuzjazmu, rozżarzonego do białości w wiekuistej „Odzie do młodości” a sięgającego w ekstazie aż po krańce wszechświata w „Improwizacji” trzeciej części „Dziadów.” Entuzjazm ten wyraża i drugi wielki syn duchowy WILNA, SŁOWACKI, mówiąc o BOGU: „On lubi huczny lot olbrzymich ptaków, a rozhukanych koni On nie kiełza; On piórem z ognia jest dumnych szyszaków...” Zasadniczy ten pierwiastek ducha polskiego, źródło wiekuiste czynów GRUNWALDU i odsieczy wiedeńskiej, Konstytucji 3 maja i „cudu nad Wisłą”, znalazł najpełniejsze swe wcielenie w charakterze WILNA; jakgdyby wywołany jego położeniem malowniczem, - ustalił się w murach wileńskich od kaplicy OSTROBRAMSKIEJ poprzez strzeliste wieżyczki kościoła św. ANNY, poprzez majestatyczne krużganki arkadowe Akademji, wulkaniczny wybuch szału twórczego w kościele św. PIOTRA i PAWŁA, aż po nieporównane w swej rozhukanej a subtelnej fantastyczności presbyterja u św. JANA i DOMINIKANÓW, - aż po przepotężne w swej monumentalności kolumny portyku Katedry! Ziemia Wileńska dała też Polsce największych entuzjastów czynu, od KOŚCIUSZKI aż po TRAUGUTTA i tylu, tylu innych, - ona to wydała promienną plejadę FILARETÓW z wieszczami Narodu, MICKIEWICZEM i SŁOWACKIM, na czele...

Spis rzeczy (tytuły rozdziałów – patrz foto):

Przedmowa;

I. Zarys dziejów miasta:

• 1. Okres przedhistoryczny; 2. Wilno, jako stolica Litwy pogańskiej (1323 - 1387); 3. Okres Jagielloński (1387-1586); 4. Wilno w w. XVII i XVIII; 5. Wilno w okresie niewoli (1793-1914); 6. Wilno w okresie wielkiej wojny; 7. Wilno wyzwolone;

II. Rozwój architektoniczny miasta:

• 8. Uwagi ogólne; 9. Okres przedchrześcijański; 10. Okres gotycki (od początku XV w. do połowy XVI wieku); 11. Okres odrodzenia (w. XVI); 12. Okres baroku (w. XVII); 13. Styl XVIII w., „Rokoko” (1700-1770); 14. Klasycyzm (1770-1830); 15. Sto lat ostatnich;

III. Topografia Wilna (wiadomości informacyjne):

• 16. Położenie i układ miasta; 17. Kościoły i klasztory katolickie; 18. Świątynie innych wyznań; 19. Pałace i gmachy publiczne; 20. Niektóre domy prywatne; 21. Widoki ogólne;

IV. Cmentarze wileńskie:

• (Bernardyński; św. Stefana; Antokolski; Ewangelicki; prawosławny; żydowski; wojenny niemiecki);

V. Wskazówki praktyczne:

• (Program zwiedzania Wilna; Adresy władz i urzędów; Władze duchowne; Zakłady naukowe państwowe; Towarzystwa kulturalne; Teatry i sale koncertowe; Hotele i restauracje; Cukiernie i kawiarnie);

Skorowidz przedmiotowy;

Skorowidz nazwisk artystów;

Plan miasta i spis ulic.

- Polecam!