ПОЛЬША, или о месте, населении, обычаях, конторах и делах... 1977

Tytuł: POLSKA czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych KRÓLESTWA POLSKIEGO księgi dwie, seria wydawnicza „Literatura Warmii i Mazur w Dawnych Wiekach”.

Autor: Marcin KROMER, przekład Stefana KAZIKOWSKIEGO, wstęp i opracowanie Romana Marchwińskiego.

Wydawca: Wydawnictwo POJEZIERZE, Olsztyn 1977, wydanie I. 224 strony, rysunki (29 reprodukcji grafik z epoki) w tekście, mapa (reprodukcja mapy z XVI wiecznego oryginału) we wkładce, luzem, oprawa twarda płócienna z obwolutą, format 13x20 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia obwoluty, okładki oraz środka - poza tym stan OK.

„POLSKA czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych KRÓLESTWA POLSKIEGO księgi dwie”. Wstęp - W piśmiennictwie polskim XVI stulecia poczesne miejsce zajmuje Marcin KROMER mający znaczny udział w kształtowaniu „złotego wieku” kultury polskiej, bo tak zwykło się mówić o czasach, w których żył.

KROMER pozostawił po sobie bogatą i rozległą twórczość pisarską. Był poetą, prozaikiem, panegirystą, pisarzem politycznym, polemistą religijnym, autorem dzieł liturgicznych, a przede wszystkim historykiem. Swoje renesansowe pióro angażował zawsze wokół najważniejszych spraw ówczesnej Rzeczypospolitej, bo przecież postać Kromera związana jest także z jego wytrwałą służbą na rzecz dwóch ostatnich Jagiellonów i Rzeczypospolitej.

Osiągnięcia na niwie pisarskiej i oddanie w działalności publicznej znalazły uznanie w obdarzeniu KROMERA, syna mieszczańskiego, biskupstwem warmińskim, co w szlacheckiej Polsce było nie byle jakim zaszczytem. Jako pan, a potem i biskup, rządził Warmią z lidzbarskiego zamku przez ostatnich dwadzieścia lat swojego życia, będąc godnym kontynuatorem polskich tradycji kulturalnych i politycznych na tej ziemi.

Wspomniano wyżej, że Marcina KROMERA znamy głównie od strony jego dziejopisarstwa. Jemu współcześni rozczytywali się w napisanym kunsztownym językiem łacińskim dziele: „Da origlno et rebus gestis Polonorum libri XXX” („O pochodzeniu i dziejach POLAKÓW ksiąg trzydzieści”) dającym wykład historii ojczystej od czasów bajecznych do roku 1506. Niegdyś historię pojmowano i uprawiano inaczej niż teraz. Dlatego obecnie ta „Historia” KROMERA nie przedstawia większej wartości dla poznania naszej przeszłości. Stanowi już zabytek polskiej historiografii, na miarę swego czasu udany.

I dzisiaj jednak cenimy Kromera wysoko jako historyka za napisanie drugiego, mniej pokaźnego dzieła: „Polonia swe de situ, poptdis, moribus, magistratibus et republica regni Polonici libri duo” („POLSKA czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych KRÓLESTWA POLSKIEGO księgi dwie”), wydanego po raz pierwszy drukiem, choć błędnie i bez wiedzy autora przeszło czterysta lat temu, w 1575 roku.

W dziełku tym, znanym także pod uproszczonym polskim tytułem – „Opis Polski”, autor dał całościowy obraz Polski; jej podstaw geograficznych, etnograficznych, kulturalnych, społecznych, gospodarczych i ustrojowych. „POLONIA” jest dziełem w przeważającej części na wskroś oryginalnym, wysoce dojrzałym. Bez przesady trzeba je uznać za jedno z zasadniczych źródeł mówiących o Polsce XVI wieku.

Kromerowski „Opis Polski” zasługuje także na uwagę ze względu na wpływ tego dziełka na rodzimą historiografię i literaturę polityczną oraz kształtowanie opinii o Polsce i Polakach za granicą w przeciągu co najmniej jednego wieku. Była to jedna z bardziej uznawanych książek historycznych dawnej Polski, gdyż posiadała wysokie walory popularyzatorskie naszego kraju. Mówi o tym zarówno wielość wydań w języku łacińskim i tłumaczeniach, jak liczne przeróbki i kompilacje poczynione na jej podstawie przez pisarzy polskich i obcych. „POLONIA” stałą się dla Europy przełomu XVI-XVII wieku podobnym informatorem o Polsce, jakim był w XV i pierwszej połowie XVI wieku opis naszego kraju pióra głośnego włoskiego humanisty Eneasza Sylwiusza PICCOLOMINIEGO, z tą zasadniczą jednak różnicą, że tym razem Europa otrzymała kompetentny obraz Sarmacji.

I z pewnością miał rację znany obrońca „złotej wolności” i trybun szlachecki Stanisław Orzechowski, kiedy oceniając znaczenie dziejopisarstwa Kromera na polu propagandy przeszłości i kultury polskiej wśród obcych stwierdził dobitnie, że to właśnie KROMER „objawił nas światu; co za lud jesteśmy, ludziom obcym ukazał. Mniemali przedtym postronni ludzie, aby POLONIA była miasto jakieś, tak jak jest Bononia [tj. Bolonia] we Włoszech, miasto jedno, czegośmy się jeżdżąc nasłuchali dosyć; zalecił nas obcym krajom, tak że nas dziś ludzie nie mają za sprośne i niewyćwiczone, jak przedtym nas mieli, ale nas kładą między ludźmi wybornymi rozumy, obyczajami i naukami”.

„POLONIA” skreślona zwięźle i prosto urzeka nas jeszcze teraz wiarygodnością sądów autora, jego znajomością rzeczy i spraw, z którymi obcował na co dzień. Lektura dziełka przybliża obraz Polski XVI wieku.

Spis treści:

Wstęp:

• O autorze;
• Wokół okoliczności, czasu powstania oraz pierwszych wydań drukarskich dziełka;
• Rzut oka na główne kwestie zawarte w dziełku;
• Kilka uwag o podstawie źródłowej Kromerowskiego „Opisania Polski”;
• Uwagi o niniejszym przekładzie;
• Wskazówki bibliograficzne: (Zestawienie wydań dziełka Marcina Kromera; Przegląd ważniejszej literatury wykorzystanej we wstępie);

POLSKA czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych Królestwa Polskiego księgi dwie 1579:

• Słowo wstępne. Marcin Kromer do życzliwego czytelnika. Kapłan do życzliwego czytelnika;
• Księga pierwsza. O geograficznym położeniu Polski i polskim ludzie;
• Księga druga. O ustroju państwa i urzędach w Polsce;
• Przypisy do „POLSKI”;

Słowniczek bibliograficzny;

Słownik nazw i pojęć geograficznych;

Spis ilustracji (29 rycin).

- Polecam!