Указатель гербов с описаниями для Анналов Общества. Вестник. и Herald Monthlies.

Marek Woliński

Indeks herbów wraz z opisami do Roczników Towarzystwa Heraldycznego i Miesięczników Heraldycznych

Źródło

Całość dostępna na stronach Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej pod adresami: Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication?id=55938

Miesięcznik Heraldyczny http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication?id=67791

Indeks herbów wraz z opisami do Roczników Towarzystwa Heraldycznego i Miesięczników Heraldycznych opracowany przez Marka Wolińskiego obejmuje herby z jedenastu tomów Roczników Towarzystwa Heraldycznego (RTH) i osiemnastu tomów „roczników” Miesięczników Heraldycznych (MH). Indeks zawiera 1 898 herbów występujących w obu tych publikacjach, zarówno w ich tekście, jak i w przypisach.

Indeks herbów prezentuje też herby pominięte w monumentalnym Nowym herbarzu polskim T. Gajla oraz liczne ich odmiany. W związku z odkryciem sporej liczby nieznanych herbów indeks został rozszerzony o opisy. Podano opisy wszystkich ustalonych herbów polskich lub z Polską związanych. Hasła tu umieszczone odpowiadają herbom, zawołaniom i rodom heraldycznym. Pod jednym hasłem może znajdować się kilka herbów lub zawołań. Pod herbem Prus, prócz Prusa I, pojawiają się herby-osoby ogólnie nazywane Prusami. Oznaczenie „odmienny” przy nazwie herbu (haśle) świadczy o istnieniu rożnych jego odmian.

Niektóre z herbów wymienionych w źródłach znane były jedynie z nazwy, bez wiedzy o ich herbownikach. Znakomitym przykładem jest herb Barkała. O herbie Barkała wspomina sfałszowany dokument z 1271 r. zawierający zaświadczenie, wydane jakoby przez Przemysława II w Gnieźnie, że Wojsław ze Stawu i Janusz z Małachowa są szlachtą herbu Barkała. Franciszek Piekosiński sugerował, że podrobienie dokumentu miało na celu uzyskanie dowodu dla herbu i rodu heraldycznego rzeczywiście istniejącego. Rod Barkałów był mały i posiadał drobne działki ziemi w Drachowie, Stawie, Małachowie, Nadarzycach, może też w Kosmowie – wsiach gęsto obsiadłych przez włodyków. Herbem Barkała legitymowały się rodziny: Drachowskich, Kosmowskich, Małachowskich (Malachowski, Malochowski), Nadarzyńskich, Stawskich i Strzałkowskich. Kosmowscy z pow. kaliskiego stanowią tu pewną zagadkę, ponieważ pozostałe rodziny pochodzą z najbliższych okolic Gniezna. W 1591 r. z części Drachowa opłacał pobór Jan Drachowski, a z cząstek w Małachowie-Kępiu i Małachowie-Złych Mięsicach (raczej Złych Miejscach) – Jakub Małachowski, i obaj pieczętowali się herbem wyobrażającym strzałę leżącą ukosem w prawą stronę tarczy, ostrzem do góry, z barkiem silnie opierzonym, czyli  herbem Barkała. Gdyby którejś z osób o herbie Barkała zarzucono nieszlachectwo, z pewnością nie mogłaby dowieść szlachectwa przy pomocy świadków. Toteż Barkałowie postarali się na wszelki wypadek o dowód owego szlachectwa.

Barkała to herb wielkopolski. Inny nieznany z nazwy herb, mający zawołanie „Biją w łeb”, przedstawia strzałę w układzie takim samym jak Barkała. Otóż w 1424 r. Piotr ze Zgłobic zarzucił nieszlacheckie pochodzenie Katarzynie ze Zgłobic. Władysław Semkowicz pisze: W Zgłobicach pod Tarnowem mamy w XV wieku rodziny legitymujące się herbami: Gryf, Nowina i Czarny Jeleń. Do żadnego jednak z tych rodów nie mógłby się odnosić herb, przedstawiający strzałę. Może z tego wynikać, że powyższa Katarzyna przybyła do Zgłobic z zewnątrz, możliwe, że z Wielkopolski. Wizerunek omawianego herbu jest umieszczony na mensie ołtarza z lat 1467-77 w kościele Bożego Ciała w Krakowie. Jan z Melsztyna w woj. krakowskim, dziedzic Brzozowa, odstąpił w 1450 r. Wojciechowi Gierałtowi, zwanemu Barkała z Faściszowej, część młyna w Dolnej Brzozowej z przyległościami. Czy ten Barkała miał coś wspólnego z wielkopolskimi Barkałami, nie wiadomo. Herb (proklamacja) „Biją w łeb” nazywany jest przez H. Polaczkównę Strzałą, czyli tak samo jak Barkała. Brak jednak dowodów na to, aby łączyć herb Barkała z proklamacją „Biją w łeb”.

Indeks herbów wraz z opisami do Roczników Towarzystwa Heraldycznego i Miesięczników Heraldycznych zawiera 1 898 herbów.

Do nabycia także w wersji elektronicznej jako e-book PDF.