Воспоминания сибирского изгнанника, Эдвард ТОЧЕК

Tytuł: Wspomnienia syberyjskiego zesłańca, seria wydawnicza „Biblioteczka Tygodnika „Za i Przeciw”.

Autor: Edward TOCZEK, ilustrator Krzysztof GOTOWICKI.

Wydawca: Instytut Prasy i Wydawnictw „NOVUM”, Warszawa 1989, wydanie I. 62 stron, rysunki w tekście, oprawa miękka, format 14,5x20,5 cm.

Stan dobry – ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

„Wspomnienia syberyjskiego zesłańca”. Od Autora - Zamiar wiarygodnego odtworzenia przebiegu deportacji Polaków w głąb terytorium radzieckiego w lutym 1940 roku powstał u mnie już na początku drogi na Sybir. Przygnębiony zastosowaną przemocą i brutalnością napastników, w skrytości prosiłem Boga by dane mi było przetrwać, powrócić i postanowienie spełnić.

Zamiar ten umacniał się we mnie w miarę narastania tragicznych przeżyć, moich moralnych i fizycznych klęsk po sobie następujących. Nigdy nie opuszczało mnie wewnętrzne przeświadczenie, że ówczesna stalinowska władza wobec Polski i Polaków postąpiła wrogo.

Analizowałem każdy szczegół związany z doznaną krzywdą. Szukałem odpowiedzi na zadawane sobie pytania dlaczego?... dlaczego, jak mi się wówczas wydawało, radziecka władza najdemokratyczniejsza z demokratycznych, robotniczo-chłopska, broniąca interesów ludzi pracy, tak brutalnie postąpiła z nami, z pracowitym, w swej masie ubogim polskim społeczeństwem, które (jak sama parę miesięcy wcześniej głosiła) „wyzwoliła spod ucisku polskich obszarników i kapitalistów.

Byłem wówczas jeszcze młodym, ani doświadczonym ani dostatecznie wykształconym człowiekiem i wielu rzeczy nie znalem, nie rozumiałem i rozumieć nie mogłem. Nic mogłem też nie przeprowadzać wewnętrznych refleksji, wyciągać wniosków.

W okresie ponad trzyletniego pobytu na Syberii przeszedłem okrutną szkołę życia. Widziałem, słyszałem i na własnym ciele odczułem to, co wydaje się niemożliwym do zaistnienia, a tym bardziej zniesienia przez człowieka.

Przymusowa katorżnicza praca, utrudniona zimą przez dokuczliwy mróz i głęboki śnieg, wiosną niebezpieczną wysoką wodą - podczas spławu drzewa, latem plagą komarów, zawsze nędznym, głodowym wyżywieniem. Ciągle pod władczym, oschłym i uwłaczającym godności ludzkiej głosem funkcjonariuszy NKWD. Wszystko to doprowadzało człowieka do wewnętrznego bezskutecznego buntu, targania się we własnej niemocy, a w rezultacie (w najlepszym przypadku) do utraty zdrowia. Choć od opisywanych wydarzeń minęło już tyle lat, nie sposób o nich zapomnieć. Nie przestaję też Bogu dziękować, że dane mi było powrócić do Polski, mojej nade wszystko ukochanej Ojczyzny.

Pisząc wspomnienia syberyjskiego zesłańca, starałem się przedstawić przede wszystkim konkretne wydarzenia i fakty. Nie chodziło mi o relacjonowanie wszystkiego co może bardziej przybliżyłoby Czytelnikowi tamto środowisko, przyrodę czy krajobraz. W zasadzie mało wspominam o bezpośrednich swych kontaktach z tubylcami: rosyjskimi, gruzińskimi, tatarskimi i innymi zesłańcami, których tak samo jak nas, tylko nieco wcześniej, wyrzucono z własnych domów i deportowano na Syberię, o ich życzliwości do nas. O tych „szeregowych” i prawdziwych rosyjskich duszach, otwartych, prostolinijnych i w postępowaniu uczciwych. Oni tak jak my, Polacy, ubolewali nad swoją dolą i „błogosławili” stalinowski ustrój społeczny. To by poszerzyły wspomnienia objętościowo, ale nie wniosło czegoś bardziej istotnego do tematu. Inaczej mówiąc, chodzi mi nie o mnogość słów, a o ilość faktów i rzeczywistych wydarzeń.

We wspomnieniach wymieniłem sporo imion i nazwisk moich towarzyszy niedoli w drodze na Sybir, podczas ciężkiej pracy w tajdze, w Kon-Za wodzie nr 40 i w marianowskim więzieniu, a później w wojsku, w kościuszkowskiej dywizji. Być może popełniłem błędy szczególnie przy wymienianiu imion, za co tych wszystkich przepraszam i proszę o wybaczenie. Będę natomiast niezmiernie rad, gdy Ci, o których wspominam, napiszą do mnie, poprawią błędy - za co z góry dziękuję.

Jeżeli to, o czym napisałem, przez Czytelników uznane zostanie za pomocne w poznaniu prawdy i z historycznego punktu widzenia potrzebne, będzie to dla mnie najlepszą nagrodą za włożony trud. [Gdynia, sierpień 1988].

Spis treści:

• 1. Od autora;
• 2. Wrzesień 1939, luty 1940;
• 3. Wysiedlenie;
• 4. Podróż na Syberię;
• 5. Bierozowka – koniec podróży;
• 6. Pierwszy łagier Timirka;
• 7. Kolejne łagry i ucieczka z tajgi;
• 8. Ucieczka z tajgi;
• 9. W Sowchozie Kon-Zawod r 40;
• 10. Więzienie;
• 11. W drodze do kościuszkowców;
• 12. Dalsze losy autora;

Posłowie.

- Polecam!