Искусство при дворе князей Западной Померании. XVI-XVII

Tytuł: Sztuka na dworze książąt Pomorza Zachodniego w XVI-XVII wieku (Katalog wystawy IX.1986-III.1987).

Autor: scenariusz wystawy i opracowanie katalogu Barbara JANUSZKIEWICZ.

Wydawca: Zamek Królewski w Warszawie i Muzeum Narodowe w Szczecinie, Warszawa-Szczecin 1986. 95 stron, zdjęcia (49 czarno-białych oraz IX. barwnych) we wklejkach, oprawa miękka lakierowana, format 16,5x23,5 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

„Sztuka na dworze książąt Pomorza Zachodniego w XVI-XVII wieku (Katalog wystawy IX.1986-III.1987)”.

Wstęp - Zamek Królewski w Warszawie gości wystawę rodem z Zamku Książęcego w Szczecinie, którego założyciele i dawni gospodarze pozostawili po sobie spuściznę artystyczną godną podziwu i zastanowienia „Jak bardzo słowiańsko, ale poważnie i mądrze” przedstawiali się oni pierwszemu monografiście sztuki kwitnącej na ich dworze (Hellmuth BETHE, 1937 r ), co uzupełnił własną oceną badacz polski w zdaniu: „pasją ich było budowanie nie państwa, ale pałaców, portretowanie się zbieractwo” (Stanisław HERBST, 1946 r ). To dziedzictwo władztwa i kultury dzielnicowej wzbogaciło od lat przeszło czterdziestu wartości i zasoby naszego mienia artystycznego narzucając obowiązki jego ochrony, trudu badawczego i ekspozycji.

Na sztuką dworską niemałej liczby tworów państwowych, a wśród nich Pomorza Zachodniego, spoglądać wolno jako na sposób przedłużania skuteczności władzy także w stroną obszarów, gdzie mógł już przygasać prestiż polityczny. Tu właśnie potrafiono znajdować nie lada kompensacją we wspaniałym w swych ideach i formie decorum. Wyrażało sią ono w architekturze i tej wystroju, w urządzeniu wnętrz. w przedmiotach zbytku i w obrzędowości różnego rodzaju, porządkowane) według przemyślanego i wielowarstwowego ceremoniału dworskiego, który uruchamiał ludzi i przedmioty, wnętrza i budowle. ogrody i dziedzińce, założenia miejskie i pałacowe, nawet puszcze łowieckie w służbie majestatu W dobie zaś jego zmierzchania decorum to miało przesłaniać niedostatki i niepewności losu, pobudzać przekonania widzów i panujących o ich godności i walorze, utwierdzając w poczuciu równorzędności wobec monarszych dalekich czasem przyjaciół i bliskich często wrogów.

Tą drogą ów zagęszczony sztuką, ozdobny pozór nabierał doniosłego znaczenia. Stanowił wyraz możliwości materialnych, niekiedy wyzyskiwanych nawet ponad miarą kraju. Pokazywał smak zleceniodawców dzieła Ale zawsze był też wykładnią działań politycznych na zewnątrz i wewnątrz kraju, podejmowanych dla umacniania autorytetu władzy najwyższej. Decorum to odwoływało się do instancji ładu i luksusu, aby swym celowym oddaleniem od powszedniości sięgnąć sacrum, najwyższej gwarancji rządów i sukcesu rządców.

Książętom zachodniopomorskim, również śląskim, zwłaszcza zaś Piastom na LEGNICY i BRZEGU, władcom, którzy wymieraniem swych dynastii w XVII wieku ułatwiali kolejne zabory ziem i ludzi przez obcych, nie brak było owego podniosłego tragizmu w ich walce o przetrwanie blasku za życia i po śmierci, nawet wewnątrz sarkofagów Swoistego dla okoliczności dziejowych patriotyzmu owych „ojców ojczyzny” tak nazywało BOGUSŁAWA X niezachowane jego epitafium i tej najpoważniej brzmiącej nuty samoobrony ideowej nie sposób odmówić działaniom patronów i mecenasów sztuki ze Szczecina, jak nie odmawiamy jej najoświeceńszemu z królów oświeconych, ostatniemu monarsze dawnej Rzeczypospolitej i jego działaniom w Zamku Warszawskim.

„Żądza przepychu i reprezentacji”, jak pisał Stanisław HERBST, to pewne. Ale i mecenat, jak dorzucał, ,,z wewnętrznej potrzeby” piękna kilku co najmniej książąt, na czele i na końcu ich serii z FILIPEM II zmarłym na dwa niespełna dziesiątki lat przed rozbiorem państwa zachodniopomorskiego. Od BOGUSŁAWA X i ANNY, córki KAZIMIERZA JAGIELLOŃCZYKA, która swym pysznym posagiem wzniosła rangę dworu szczecińskiego ponad prowincjonalny poziom, aż do BOGUSŁAWA XIV. pięć książęcych pokoleń stworzyło w półtora wieku wielowątkowy ornament władzy dając trafny - wręcz modelowy - przykład uprawiania sztuki dworu w ogólności.

Rola tego rodzaju sztuki w samowiedzy państwowej i narodowej, jej nośność i wartości ocalałe ponad stulecia zachęcają do dalszych pokazów tych tak ważkich akcesoriów suwerenności. Ich stosowaniu przez dwór polski w Krakowie i Warszawie należy się baczna uwaga.

Udzielają jej skarbce zamkowy i katedralny na Wawelu przechowując i pokazując nieliczne ocalałe insygnia i pamiątki monarsze. Zamek Królewski w Warszawie podjął w części podobne zadanie badawcze i wystawiennicze, a jego wystawa „RZECZPOSPOLITA w dobie JANA III” (1983 r.) poświęciła znaczne miejsce symbolice i emblematyce władzy zwierzchniej.

Obecna wystawa Muzeum Narodowego w Szczecinie, najpierw udostępniona w Warszawie, następnie w Szczecinie, czerpiąc ze zbiorów krajowych i obcych, jest pierwszą u nas tak okazałą prezentacją. Współpraca historyków i historyków sztuki splata się tu z muzealniczą reżyserią i wprowadza ów dawny artystyczny spektakl rządów do naszego spojrzenia na sztukę i dzieje. [Aleksander GIEYSZTOR]

Spis treści:

Wstęp;

• Książęcy mecenat artystyczny na Pomorzu Zachodnim w XVI-XVII wieku;
• Założenia wystawy;
• Układ wystawy;
• Skrót w języku angielskim;
• Noty biograficzne wymienionych w katalogu książąt Pomorza Zachodniego;
• Katalog wystawy:
• - Instytucje wypożyczające obiekty na wystawę – 33;
• Autorzy haseł – 33;
• Wykaz skrótów – 34;
• Bibliografia;
• Spis ilustracji;
• List of illustations;
• Ilustracje.

- Polecam!