ТРОЯ СЕВЕРА, Зофья КОССАК-ЩУЦКА [IW PAX 1964]

Tytuł: TROJA Północy.

Autor: Zofia KOSSAK-SZCZUCKA, Zygmunt SZATKOWSKI.

Wydawca: Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1964, wydanie II. 495 stron, mapki Słowiańszczyzny Zachodniej oraz planiki wypraw wojennych w tekście, oprawa twarda płócienna (brak obwoluty), format 12,5x19,5 cm.

Stan dobry – brak obwoluty, ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

„TROJA Północy” - Śladem kronikarzy (Wstęp) - Książka niniejsza powstała z inicjatywy zasłużonego i aktywnego Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich. Początkowo miała dotyczyć tylko Pomorza Zachodniego. Bliższe zapoznanie się z tematem wykazało jednak, że nie można tej dzielnicy traktować odrębnie, nie uwzględniając, chociażby w krótkim zarysie, historii związanych z nią organicznie SŁOWIAN Połabskich i ludów serbskich. Ci pobratymcy nasi należeli do tej samej co my grupy językowej, zwanej przez uczonych lechicką, bliscy nam byli kulturą, obyczajem i charakterem, a dzieje ich wiązały się z dziejami Pomorza i Polski. Chcąc dać zrozumiały obraz przeszłości pomorskiej, wypadło zatem sięgnąć do ziem połabskich i cofnąć się w czasie do IX w. W ten sposób, wbrew początkowym zamierzeniom, książka z projektowanego zarysu dziejów Pomorza Zachodniego zmieniła się w TROJĘ Północy.

Tytuł ten nadany jednemu z dwudziestu ośmiu rozdziałów książki przystoi również całości. Boje toczone w ciągu stuleci na tej ziemi zasługują na miano bojów homeryckich. Lecz żaden ENEASZ nie wyniósł swych bóstw plemiennych z płonącego grodu, a rozbitkom zabrakło ziemi, pod stopami, by móc wznieść nowe siedziby i możliwości przekazania potomnym wieści o sobie.

SŁOWIANIE nie znali, jak się zdaje, pisma, a starannie przechowywana tradycja ustna spoczęła z nimi w mogile. Jedynym świadectwem ich wielkości i upadku są stare kroniki, przeważnie niemieckie, a także czeskie, polskie, ruskie, oraz sagi skandynawskie.

Książka niniejsza nie rości sobie pretensji do pracy odkrywczej. O Słowiańszczyźnie ZACHODNIEJ istnieje wiele gruntownych opracowań w różnych językach. Kroniki, ów przedmiot badań historyków, bywały często wydawane i komentowane, a więc zasadniczo dostępne każdemu. Pomimo to pozostają polskiemu ogółowi mało znane. Toteż pragnieniem autorów TROI Północy jest zbliżyć do czytelnika ten materiał cenny, bo autentyczny, a przez zbliżenie jednego odcinka zachęcić do poznawania całości swych dziejów.

W obecnych czasach propaganda stała się potężnym narzędziem walki o wpływy. Propagowane są jednako prawda i fałsz, miłość i nienawiść, słuszność i bezprawie. Książka niniejsza od rzeka się propagandy. Nie zamierza szerzyć wrogości rasowej lub nacjonalizmu, ani wytaczać procesu po wiekach. Przedstawia fakty widziane oczami współczesnych im, obcych kronikarzy, tym wiarygodni ej szych, że więcej było wśród nich niechętnych „pogańskim barbarzyńcom”, tj. SŁOWIANOM, niż życzliwych.

Do niektórych rozdziałów TROI Północy dołączono szkice sytuacyjne, mające czytelnikowi ułatwić zapoznanie się z treścią danego opowiadania.

Nie ukrywajmy bowiem, że czytelnik będzie poddany próbie cierpliwości. Musi on przyswoić sobie i zapamiętać rozmieszczenie oraz nazwy licznych plemion połabskich i nadodrzańskich. Siedziby niektórych z nich nie przekraczały rozmiarów jednego dzisiejszego powiatu, inne równały się województwu, lecz wszystkie, małe i większe, brały świadomy udział w obronie swego kraju i przeświadczone były o własnym znaczeniu. Każde z nich stanowiło źródło prądów twórczych lub niszczących, decydując nieraz o przyszłości związków państwowych, jakie w ciągu wieków wytworzyły.

Właściwa Słowiańszczyzna zachodnia sięgała poza linię Łaby i Solawy, lecz TROJA Północy zajmuje się jedynie dziejami paru zasadniczych słowiańskich tworów państwowych, rozłożonych pomiędzy Łabą a Odrą. Były nimi:

Wielkie Księstwo Obodrzyckie, złożone z plemion WAGRÓW, OBODRZYCÓW, POŁABIAN i WARNÓW oraz paru pomniejszych.

Święty Związek Wielecki, do którego należały plemiona REDARÓW, DOLEŃCÓW, CZREZPIENIAN, CHYŻAN, oraz przejściowo STODORAN i SPREWIAN.

RANOWIE na wyspie Ranie, dziś Ragii (niem. Rugen).

Pomorze z plemionami: POMORZAN, PYRZYCZAN, WAŁYNIAN, KASZUBÓW, oraz późniejszymi SŁOWIAŃCAMI.

Opis grodów i terytoriów z płn. strony Dunaju, czyli tzw. GEOGRAF BAWARSKI (IX wiek) wylicza plemiona słowiańskie siedzące na wschód od Łaby:

„...którzy najbliżej siedzą granic DUŃCZYKÓW, zwą się Północnymi OBODRZYCAMI. Ziemia, w której jest grodów 53, podzielona między ich książąt. WIELECI, u których 95 grodów i 4 ziemie (plemiona). GLINIANIE jest to lud, który ma 7 grodów. Obok nich siedzą ci, których zowią BYTYŃCAMI, SMOLINIANAMI i MORZYCZANAMI, którzy mają 11 grodów. Obok nich są ci, których zowią HAWELANAMI... Mają 14 grodów. PYRZYCZANIE mają 70 grodów i WOLINIANIE 70 grodów...”

Zatem w czasie, gdy zaczyna się nasza opowieść, ziemie słowiańskie nie były pustkowiem. Były krajem warownym i ludnym. Dopiero na wschód od WIELETÓW rozciągały się puszcze nadodrzańskie, za którymi powstawała Polska.

Wielkie spławne rzeki, jak Wisła, Odra, Łaba, płynące z południa na północ, sprzyjały nawiązaniu sąsiedzkich stosunków i wymianie handlowej. Tylko Noteć, sunąca leniwie ze wschodu na zachód, skroś bagien i moczarów, była nieprzyjazną rzeką, która dzieliła miast łączyć, utrudniała kontakt między POMORZANAMI a POLANAMI. Nielicznych suchych brodów Noteci strzegły grody: Santok i Czarnków ze strony polskiej, z przeciwnej Nakło pomorskie.

Od północy granicę SŁOWIAN POŁABSKICH stanowił Bałtyk, na jego przeciwnym brzegu leżały dziedziny ludów Skandynawskich: DUŃCZYKÓW, NORWEGÓW, SZWEDÓW. Surowa przyroda, uboga gleba, wyrobiły w nich cnoty wojowników: męstwo, sprawność, pogardę śmierci, solidarność. Dzięki tym zaletom SKANDYNAWOWIE docierają wszędzie, dokąd można dopłynąć wodą. Zakładają swoje księstwa na wyspach brytyjskich, w płn. Francji i płd. Italii. Ciągnąc statkami w górę rzeki Dźwiny, przedostają się na Dniepr i na Morze Czarne.

Dla tych Wikingów urodzajne wybrzeża południowego Bałtyku stanowią nieodpartą pokusę. Rzadkie lata mijają dla SŁOWIAN spokojnie, bez duńskiego najazdu na ziemie wagryjskie, Wieleckie albo pomorskie. Najazdy tę są krwawo i skutecznie odpierane. Przyjdzie czas, że DUŃCZYCY osiągną swój cel, ale to jeszcze nieprędko nastąpi. Na razie siły są równe, przeciwnicy szanują się wzajem. Gdy książęta słowiańscy zawrą rozejm z królem duńskim, wczorajsi antagoniści spotykają się jak przyjaciele na targach wolińskich.

Granicą wiecznie płonącą, nie znającą zawieszenia broni, rozejmu ani pardonu, pozostaje granica zachodnia...

Spis treści:

Śladem kronikarzy [wstęp];

• I. Spuścizna Karola WIELKIEGO;
• II. Karku ugiąć muszą…;
• III. Na śmierć i życie;
• IV. Data, którą żyjemy;
• V. Słowiańska ksieni;
• VI. Wielkie zamysły;
• VII. Zły wybór;
• VIII. Pod znakiem Jerowita;
• IX. I było u nich zaburzenie…;
• X. Na lądzie i na morzu;
• XI. Samobójstwo;
• XII. Oko za oko;
• XIII. Krut syn Gryna;
• XIV. W służbie saskiej;
• XV. Dziecię Marsa i wilczycy;
• XVI. Apostoł Pomorza;
• XVII. Wtóra podróż biskupa Ottona;
• XVIII. Rex Obodritorum;
• XIX. Dzwony brandenburskie;
• XX. Fala obmywa okręty;
• XXI. Zmierzch pokolenia;
• XXII. Ziemia drżała na ich widok;
• XXIII. Gasnący płomień;
• XXIV. Jaczo z Kopanika;
• XXV. I bezpieczną stała się droga…;
• XXVI. Troja Północy;
• XXVII. Osaczony;
• XXVIII. „Pusty wieczór”.

- Polecam!