Польское стекло до середины XIX века [Ossolineum 1987]

Tytuł: Polskie szkło do połowu XIX wieku, seria wydawnicza - „Polskie Rzemiosło i Polski Przemysł”.

Autor: praca zbiorowa pod redakcją naukową Zofii Kamińskiej.

Wydawca: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław - Warszawa – Kraków – Gdańsk 1987, wydanie II. 193 strony tekstu, oraz 160 czarno-białych zdjęć we wklejkach, oprawa twarda płócienna [brak obwoluty], format 19x21,5 cm.

Stan dobry – brak obwoluty, ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

„Polskie szkło do połowu XIX wieku”. Słowo wstępne do pierwszego wydania - Od czasu wykrycia sposobu wytwarzania szkła upłynęło kilka tysięcy lat, w czasie których upowszechniło się ono wśród ludzi wszystkich kontynentów, a prace nad jego udoskonaleniem i przystosowaniem do potrzeb w różnych dziedzinach życia trwają nieustannie aż do obecnych dni. Walory użytkowe oraz efekty artystyczne osiągane w wyrobach z tego tworzywa sprawiły, że stało się ono ozdobą stroju i otoczenia człowieka, osłoną w budownictwie przed ujemnymi warunkami atmosferycznymi, nie hamującą przenikania do wnętrz światła słonecznego. Trudno byłoby też wyobrazić sobie dzisiaj jakąkolwiek lampę bez zastosowania szkła, laboratoria analityczne bez aparatury szklanej, ludzi bez okularów bądź obserwatoria astronomiczne bez teleskopów.

Niewiele przesady będzie w twierdzeniu, że szkło przyczynia się walnie do polepszenia warunków materialnych bytu człowieka i źę stanowi nieodzowny element rozwoju procesu społecznego. Z tych właśnie przyczyn wiele krajów Europy, Azji i Ameryki, pragnąc uświadomić współczesnym trud włożony przez pokolenia w ukształtowanie dzisiejszej rzeczywistości, zatroszczyło się o publikacje dziejów własnego szklarstwa. Wśród krajów tych zabrakło Polski, której przez długie lata niesprzyjający układ stosunków politycznych nie pozwalał na podjęcie takiej akcji, minio że szkło na naszym terenie znane było i użytkowane od przeszło 3,5 tysiąca lat. Nie znaczy to, aby Polska była całkowicie pozbawiona pozycji drukowanych z tego zakresu.

Już w 1899 r. ukazała się rozprawa A. Jelskiego, dotycząca dziejów manufaktury Radziwiłłów w Urzeczu, uwzględniająca szeroko zagadnienia wytwórczości szklarskiej. W 1919 r. I. Baranowski, omawiając przemysł polski w XVI w. nie pominął szklarstwa jako ważnej gałęzi wytwórczości. Wiele też rozpraw opublikowali historycy sztuki, jednak rolę szklarstwa w procesie rozwoju historycznego przedstawiły z całą wyrazistością dopiero prace wydane po zakończeniu drugiej wojny światowej. Podjęte z wielkim rozmachem badania archeologiczne wzbogaciły bazę źródłową, uzupełniając kolekcje zabytków z różnych epok, liczne analizy laboratoryjne przyczyniły się do rekonstrukcji dawnych sposobów produkowania szkła, a przebadanie ogromnej ilości przekazów pisanych — do ustalenia nie znanych dotąd faktów. Wyniki tych studiów zostały udostępnione osobom zainteresowanym w opublikowanych sprawozdaniach z prac wykopaliskowych, w wydawnictwach źródeł archeologicznych oraz w monografiach manufaktur bądź dawnego szklarstwa na określonych obszarach Polski...

Słowo wstępne do drugiego wydania - Wydanie drukiem w 1974 r. Polskiego szkła nie spowodowało zaniechania dalszych studiów nad jego historią. Najnowsze i najistotniejsze osiągnięcia w tym zakresie zostały uwzględnione w-obecnym drugim wydaniu tej pracy. Spośród nich na szczególną uwagę zasługują fakty, które ujawniły się w świetle7 badań terenowych i laboratoryjnych prowadzonych w ostatnich latach, dzięki którym ustalono na przykład, że wyroby ze szkła importowanego wytwarzano w Szczecinie już w 1 połowie IX w., a w Wolinie na przełomie IX/X w. w miejscowym warsztacie nawet wytapiano szkło. Obraz dwóch ośrodków wytwórczości szklarskiej zarysował się we Wrocławiu, jeden pracował na terenie lewobrzeżnego miasta, czynny od połowy XI w., drugi — na Ostrowie Tumskim, działał w XII w. We wschodniej Wielkopolsce odkryto ślady 7 hut szkła z XVII i XVIII w. W gminie Zagórów w woj. konińskim odkopano całą hutę z 2 połowy XVII w. z rumowiskiem po 8 piecach. W toku powierzchniowych badań terenowych w woj. siedleckim natrafiono na ślady dotąd nie znanych 5 hut z XVIII i 1 połowy XIX w. Nie mniej doniosłe znaczenie od odkryć terenowych mają prace nad odtworzeniem postaci dawnych wyrobów szklanych na podstawie ich fragmentów wydobytych na różnych stanowiskach archeologicznych. W ten sposób opracowano szkło z Warszawy i z innych miejscowości. Dziś można już twierdzić z pewnością, że badania archeologiczne będą nadal uzupełniały nasze poglądy na dzieje polskiego szklarstwa.

Także dalsze studia archiwalne przyczyniły się do poznania nowych faktów. Między innymi ustalono, że w XVI w. ściągano do Polski szklarzy z Włoch, Pikardii i Niemiec. W wyniku studiów muzealnych zwrócono uwagę na cechy Wyróżniające szkła produkowane w poszczególnych manufakturach polskich, a także na rolę napisów na szkłach. Kontynuacja studiów nad historią polskiego szkła znalazła wyraz w publikacjach, które ukazały się po 1970 r.; zostały one włączone do biliografii nowego wydania Polskiego szkła. [Zofia Kamieńska 1982 r.]

Spis treści:

Słowo wstępne – Zofia Kamieńska;

• 1. Importy szklane na ziemiach polskich w starożytności – Barbara Filarska, Rita Kozłowska;
• 2. Importy szkła na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu – Maria Dekówna;
• 3. Wytwórczość szkła na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu – Jerzy Olczak;
• 4. Wyroby szklane od X do XIII wieku – Ewa Kierkowska;
• 5. Wytwórczość szklarska od połowy XIII do połowy XVII wieku – Andrzej Wyrobisz;
• 6. Szklarstwo śląskie od połowy XIII do połowy XVII wieku – Wojciech Gluziński;
• 7. Wyroby szklane od połowy XIII do połowy XVIII wieku – Sławomir Ciepiela;
• 8. Artystyczne szkło w okresie renesansu i wczesnego baroku –Kazimierz Buczkowski;
• 9. Artystyczne szkło na Śląsku w okresie renesansu i wczesnego baroku - Anna Chrzanowska;
• 10. Produkcja szklarska na Śląsku od połowy XVII do połowy XIX wieku – Zofia Kamieńska;
• 11. Wytwórczość szklarska na Śląsku od połowy XVII do połowy - Zbigniew Kwaśny;
• 12. Artystyczne szkło w okresie baroku i klasycyzmu – Halina Chojnacka, Paulina Chrzanowska;
• 13. Artystyczne szkło na Śląsku w okresie baroku i klasycyzmu – Anna Chranowska;
• 14. Najstarsze polskie witraże – Krzysztof Dąbrowski;
• 15. Technika witraży średniowiecznych – Edward Kwiatkowski;
• 16. Średniowieczne witraże małopolskie – Jadwiga Chruszczyńska;
• 17. Średniowieczne witraże pomorskie – Jerzy Frycz, Edward Kwiatkowski;
• 18. Witraże i oszklenia od XV do XVIII w. – Jerzy Frycz;

Polish Glass to the Midddle of the 19th Century. Summary;

Bibliografia;

Spis ilustracji;

Ilustracje.

- Polecam!