Краткий очерк истории архитектуры, Фр. Пясчик

Tytuł: Krótki zarys historii architektury (Podręcznik dla techników budownictwa wiejskiego).

Autor: Franciszek Piaścik.

Wydawca: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1957, wydanie II. 252 strony, rysunki, schematy, plany, mapy, tabele w tekście, oprawa twarda płócienna, format 17x24 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

„Krótki zarys historii architektury”. Od Wydawnictwa - Niniejsza książka jest przeróbką skryptu opracowanego przed pięciu laty dla techników budownictwa wiejskiego. Skryptowy charakter opracowania usprawiedliwia więc nierównomierność w doborze materiału ilustracyjnego, który częściowo został podany w ujęciu syntetycznym, a częściowo przytoczony został z innych, znanych powszechnie publikacji.

Przeznaczenie książki jest dostatecznym wyjaśnieniem, dlaczego druga jej część pt.: „Architektura i budownictwo ludowe w Polsce” zajmuje stosunkowo dużo miejsca w całości układu redakcyjnego.

„Krótki zarys historii architektury”. Wstęp - Dzieje budownictwa i architektury ze względu na ich związek z przemianami społecznymi i gospodarczymi należą w zasadzie do zakresu nauk historycznych, ale jednocześnie z uwagi na zagadnienia materiałowe i problemy konstrukcyjne, które w budownictwie występują i spełniają w nim zasadniczą rolę, dzieje te powiązane są również ściśle z rozwojem techniki budowlanej. Poza tym architektura razem z rzeźbą, malarstwem oraz innymi pokrewnymi dziedzinami kultury stanowią grupę zagadnień określanych nazwą sztuki.

Należyte zrozumienie osiągnięć w dziedzinie architektury jest z reguły niemożliwe bez pomocy takich nauk, jak:

• archeologia — w zakresie badań nad architekturą ludów starożytnych;
• historia polityczna, społeczna i gospodarcza — z uwagi na związki zachodzące pomiędzy wyrazem architektonicznym budowli a przemianami społeczno-politycznymi w określonej epoce;
• historia kultury materialnej, a zwłaszcza etnografia — ze względu na łatwiejsze zrozumienie przejawów architektury ludowej;
• geografia, a szczególnie geografia gospodarcza, która zajmuje się warunkami bytowania ludności na kuli ziemskiej w zależności od klimatu, układu powierzchni, podłoża geologicznego, gleby i innych warunków przyrodzonych krajobrazu, mających nieraz znaczny wpływ na tryb życia ludności, rozmieszczenie osiedli i wznoszenie zabudowań.

Nasza architektura narodowa jest wynikiem uzdolnień artystycznych narodu polskiego, a jednocześnie jest ona wynikiem dorobku ogólnoludzkiego, przenikającego do nas z tych ognisk kultury, które w przeszłości promieniowały na nasz kraj.

Bardziej wartościowe przykłady architektury narodowej, występujące w naszych miastach i spotykane również często na terenach wiejskich (zamki, pałace, ratusze, kościoły i inne gmachy publiczne), zaliczane są do pomników, czyli monumentów naszego budownictwa narodowego i dlatego ten rodzaj zabytków nazywamy zwykle polską architekturą monumentalną. Jednakże rodzime pierwiastki budownictwa polskiego tkwią przede wszystkim w architekturze ludowej. Kształtowała się ona bowiem jako bezpośredni wyraz upodobań, poczucia piękna i zdolności twórczych ludu polskiego, gdy tymczasem formy architektury monumentalnej przenikały do nas zawsze z obcych krajów i przekształcały się jedynie pod wpływem warunków miejscowych. Charakterystyczne cechy architektury rodzimej występują więc głównie w budownictwie naszych wsi i miasteczek.

W celu dokładniejszego zrozumienia twórczych osiągnięć własnych konieczne jest uprzednie poznanie form architektury powszechnej, będącej wspólnym dorobkiem tej części świata, w której zorganizowało się w przeszłości i rozwijało nasze państwo. Wskutek wzajemnego przenikania i przekazywania sobie dorobku kulturalnego przez różne plemiona i narody stał się on również naszym udziałem. Kolebką tej kultury był najpierw tzw. Bliski Wschód, a następnie basen Morza Śródziemnego, to znaczy ta część kuli ziemskiej, gdzie stykają się lądy Europy, Azji i Afryki. Spuścizna pozostawiona przez narody starożytne, które niegdyś w tej części świata bytowały, przedstawia wielką wartość artystyczną i dlatego rozpowszechniła się szeroko po świecie i stała się własnością międzynarodową.

Niezależnie od naszego środowiska istniały na kuli ziemskiej (w zamierzchłej starożytności) jeszcze inne ogniska cywilizacji. Niektóre z nich przetrwały do dziś i nadal się utrzymują, inne zaś powoli zanikają lub zaginęły. Tak więc na kontynencie południowo-azjatyckim występuje starożytna kultura chińska oraz indyjska. Narody Chin i Indii korzystają dotychczas z osiągnięć swej dawnej kultury i nadal ją rozwijają. Na lądzie amerykańskim istniała niegdyś wysoka kultura narodu Inkasów i Azteków, lecz uległa ona zniszczeniu w XVI wieku naszej ery wskutek najazdu kolonizatorów hiszpańskich.

Starożytne ogniska kultury i cywilizacji wytworzone w Azji i Ameryce powstały w zupełnie odmiennych warunkach społeczno-ekonomicznych niż ośrodki kulturalne Bliskiego Wschodu i basenu śródziemnomorskiego. Aczkolwiek ogniska dawnej kultury azjatyckiej i amerykańskiej osiągnęły bardzo wysoki poziom swego rozwoju i stworzyły odrębną sztukę a jednocześnie i architekturę, jednakże w nauce o formach architektonicznych w kręgu naszych zainteresowań mogą być one jedynie przedmiotem uwagi pośredniej, ponieważ nie miały bezpośredniego związku z kulturą naszego środowiska.

Rozpoczynając wykład o formach architektonicznych należy ustalić przede wszystkim znaczenie wyrazów „budownictwo” i „architektura”.

„Budownictwo” (w szerokim ujęciu) obejmuje zagadnienia i czynności związane z wykonaniem budynków, a zwłaszcza: organizację budowy, rzemiosło i przemysł budowlany, zagadnienia materiałowe i konstrukcyjne, prace projektodawcze, a wreszcie proces wznoszenia budynku i wykończone już budowle. Pojęcie zaś „architektura” dotyczy cech budynku już wykonanego, zwłaszcza gdy przedstawia on wysoką wartość w zakresie trzech podstawowych czynników architektury, którymi są:

• 1) funkcja — to znaczy przydatność do celowego spełniania zadań, dla których budynek został wykonany, co wyraża się przede wszystkim poprawnym rozplanowaniem budynku;
• 2) konstrukcja — czyli racjonalne zastosowanie materiałów budowlanych i logiczne wykorzystanie ich wytrzymałości oraz odpowiednie rozwiązanie i ukształtowanie elementów konstrukcyjnych, stosownie do przeznaczenia budynku;
• 3) plastyka — a więc wyraz zewnętrzny i wewnętrzny budynku, jego forma i wartość artystyczna.

W dalszej kolejności określić należy pojęcie stylu w architekturze. Styl jest to zespół cech charakterystycznych dla dzieł architektury reprezentującej określoną epokę lub środowisko. Jednoczesne występowanie cech architektonicznych różnych okresów, a niekiedy również narastanie tych cech (wskutek późniejszej rozbudowy lub przebudowy gmachów istniejących) prowadzi często do zatracenia stylu lub do pomieszania stylów.

Treść – patrz foto.

- Polecam!