ПРУСИНСКИЙ, Ксаверы - Подборка сочинений 1940 1945 [1990]

Tytuł: Wybór pism 1940-1945, seria wydawnicza - „Czasy i Ludzie 5”.

Autor: Ksawery PRUSZYŃSKI, słowo wstępne Włodzimierz ODOJEWSKI.

Wydawca: Polonia Book Fund LTD, London 1989, United Kingdom, wydanie I. 214 stron, oprawa miękka lakierowana, format 14x21,5 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

„Walczymy by nasz naród był naprawdę wolny. To znaczy, by mógł sam stanowić o tym kto będzie w Polsce rządził (...). To znaczy, że nie będzie ani klasy, ani - tym niemniej - kasty rządzącej, żadnej starej i - co groźniejsze - żadnej nowej szlachty, że będzie wolność słowa i wolność prasy, bo tam, gdzie one zanikają, zaczyna się przedproże niewoli.”

„Ksawery Prószyński - Wybór pism 1940-1945”. Słowo wstępne - Usłyszałem kiedyś opinię, że Ksawery Pruszyński nie miał szczęścia do interpretatorów - najczęściej zakłamywali jego twórczość; nie miał również szczęścia do rodziny - nie dbała bowiem o integralność jego dzieła. Jeżeli z pierwszym twierdzeniem zgodziłbym się w pewnej tylko mierze z zastrzeżeniami, pamiętając anektujące twórczość Pruszyńskiego dla „panującego ustroju” interpretacje Kazimierza Koźniewskiego i upraszczające jego wewnętrzne przemiany, zwłaszcza zaś jego działalność publicystyczno-polityczną analizy Kazimierza Wyki, ale jednocześnie i to, co pisali o Pruszyńskim chociażby Józef Łobodowski, czy Stanisław Mackiewicz, nie zgadzający się z nim politycznie, a jednak z uczciwą intencją narysowania prawdziwego jego portretu, co do drugiej opinii nie mam zdania - rodziny pisarza nie znam. Ale mogę sobie łatwo wyobrazić, co ową opinię ukształtowało. Twórczość Ksawerego Pruszyńskiego, czy też jej część, przede wszystkim ta o publicystycznym charakterze, przeniesiona po jego śmierci z lamów prasy emigracyjnej do wydań krajowych, została mocno okaleczona przez cenzurę, a za milczącą zgodę na te praktyki niejedni obarczyli winą spadkobierców praw do jego pism.

Cięcia cenzury w publikacjach krajowych, jeżeli je prześledzić, dokonywane były w przeważającej mierze w tekstach, czy fragmentach tekstów, dotyczących tematu Rosji. I tu zarówno Rosji historycznej, jak współczesnej w kostiumie Związku Sowieckiego. Pominięte zaś w wydaniach krajowych jego utwory jak zauważy czytelnik tej książki - też w części należą do tego właśnie tematu, albo go w taki czy inny sposób dotykają. A więc książka ta, z punktu widzenia wydawcy ma spełnić, jak się zdaje, dwa albo trzy zadania. Gromadząc najpoważniejsze ubytki zaokrąglić wizerunek twórczości pisarza. Ponieważ zaś część ich dotyczy Rosji - wprowadzić ma także nowe akcenty w ukształtowany przez jego krajowych interpretatorów obraz jego stosunku do Rosji i Sowietów. I wreszcie zachęcić do dalszych badań twórczości tego może nie zapomnianego (w każdym razie mc przez stare pokolenia), ale jak to nieraz bywa z autorami, prawic klasykami, odstawionego na półkę pisarza. A jego postać jest równic barwna i bogata w niuanse, jak barwna jest jego twórczość, niosąca wartości pi zez długi czas lekceważone, jako staroświeckie, dziś rehabilitowane i poszukiwane.

Ksawery Pruszyński z domu, z szlachecko-kresowej warstwy, z którą związany był pochodzeniem (ściślej; z jej cząstką, „wydziedziczonych”, zbiedniałych dawnych karmazynów) wyniósł szczery demokratyzm, swoiście pojmowana, ale autentyczny liberalizm, tolerancyjność, otwartość na świat, konserwatyzm w stylu raczej angielskim, a jednocześnie niezbyt sprecyzowane skłonności socjalistyczne, sympatie rewolucyjne - powiedziałbym nawet (w stylu francuskim), oraz snobizm na lud (nie chłopomaństwo, to nie), jeżeli to rzeczywiści był snobizm, nie zaś owa lewicowość nieco po pańsku, zrodzona z winy za własną kastę i z poczucia odpowiedzialności. Wszystko nadto przeniknięte głębokim patriotyzmem, wiarą w postęp i nigdy nie opuszczającą go (odciśniętą w każdym niemal jego utworze), świadomością historyczną...

Spis treści:

Słowo wstępne (Włodzimierz Odojewski);

• Literatura Emigracji Walczącej;
• Wilno i Lwów;
• Ich polska Wielkanoc;
• Ich francuska wiosna;
• Przemysław Warmiński;
• Prawdy nie z Żeromskiego;
• Kordian i Cenzor;
• Maciej Rataj;
• O wolność prasy;
• Dziś jest inaczej;
• Learn English;
• Półroczny blackout;
• Księga ponurych niepowodzeń;
• Czy Polacy nie walczą o demokracją?
• Promienie ultrafioletowe;
• Oby Rosja broniła się jak najdłużej;
• Opowiadanie podchorążego Nowaka o tym jak burmistrz miasteczka V zamienił swój gród w warownię;
• „Boby drukarza ubito”;
• Dwadzieścia lat młodych – zawsze w opozycji;
• Dwadzieścia lat młodych – wieś jako czynnik przełomowy;
• Słowo polskie w ZSRR;
• Krzyż;
• W śniegu i na stepie;
• Zaginione pokolenie;
• Dwie odpowiedzi;
• Czy to się opłaci?
• Jacy wrócimy?
• Sojusz;
• Cosas de Polonia;
• Stanisław Staszic;
• Oni i Wy.

- Polecam!