Cicer Cum Caule или горох с капустой, TUWIM [1963 г.]

Tytuł: Cicer Cum Caule czyli groch z kapustą (Panoptikum i archiwum kultury. Seria III.).

Autor: Julian TUWIM, do druku przygotował i posłowiem opatrzył Józef KURWIC, obwoluta i rysunki Romualda NOWICKIEGO, ilustracje na wkładkach Danuty i Szymona KOBYLIŃSKICH.

Wydawca: Spółdzielnia Wydawnicza CZYTELNIK, Warszawa 1963, wydanie I. 274 strony, rysunki w tekście i we wklejkach, oprawa miękka z obwolutą, format 12,5x19,5 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia obwoluty, okładki oraz środka - poza tym stan OK.

„Cicer Cum Caule” czyli groch z kapustą (panopticum i archiwum kultury. Seria III.) – to zbiór ciekawostek i osobliwości literackich, zebranych w okresie po 1945 r. przez Juliana TUWIMA i publikowanych przez niego w cyklu pod tą samą nazwą w latach 1949-1953 w miesięczniku „PROBLEMY”. Cykl został następnie wydany w formie książkowej w trzech częściach przez wydawnictwo „CZYTELNIK” (1958, 1959, 1963). Do druku przygotował go i przedmową opatrzył Józef HURWIC. to tytuł zbioru anegdot historyczno-obyczajowych Juliana TUWIMA, będący tłumaczeniem na polski idiomu „groch z kapustą”.

„Cicer Cum Caule” czyli groch z kapustą (panopticum i archiwum kultury. Seria III.)”. Posłowie - Niniejszy tom stanowi trzecią i zarazem ostatnią serię zbioru „Cicer Cum Caule” czyli groch z kapustą (panopticum i archiwum kultury)” - owocu kilkuletniej swoistej współpracy wielkiego Poety z naukowym miesięcznikiem popularnym „PROBLEMY”, poświęconym przede wszystkim zagadnieniom nauk... matematyczno-przyrodniczych.

O genezie tej współpracy napisałem w przedmowie do serii pierwszej. Tutaj chciałbym dorzucić tylko kilka uwag uzupełniających.

W redagowaniu przez TUWIMA działu „Panopticum i archiwum kultury” w miesięczniku znajdowały ujście Jego pasja szperacka i zainteresowanie dla wszelkiego rodzaju kuriozów. A kopalnią kuriozów była między innymi korespondencja napływająca do redakcji „PROBLEMÓW”. Wśród czytelników pisma nie brak przecież najrozmaitszych dziwaków i maniaków. Starannie gromadziliśmy w redakcji i wręczali TUWIMOWI fantastyczne projekty różnych „zbawców świata”, wynalazców nie działających urządzeń z nieśmiertelnym perpetuum mobile na czele, twórców „epokowych" systematów filozoficznych itd. Poeta z zainteresowaniem czyta! te płody chorej wyobraźni, porządkował i pieczołowicie przechowywał.

W „PROBLEMACH” interesowała TUWIMA - rzecz paradoksalna -przede wszystkim tematyka z zakresu matematyki, fizyki i chemii. Przeglądał wszystkie artykuły z tej dziedziny. Śledził uważnie odkrycie każdej nowej cząstki elementarnej. Ciekawiło Go to zresztą podwójnie: po pierwsze nie była Mu obojętna treść odkrycia, po wtóre zaś tego miłośnika i czarodzieja polskiego słowa pociągały nowo powstające terminy: negaton, pozyton, neutron, neutrino, neutretto, warytron, grawiton i tyle innych, z których zresztą niektóre, na przykład warytron czy neutretto, miały krótki żywot. Jak smakosz próbujący nową potrawę, tak TUWIM potrafił „kosztować” każde nowo usłyszane słowo.

Na biurku TUWIMA znalazłem kiedyś nawet... „Handbook of Chemistry and Physics”. Poeta odczytywał długie litanie niezrozumiałych dlań nazw różnych związków organicznych i rozkoszował się lub dziwił wszelkim fenyloaminom czy antrachinonom.

Wśród wielu rozmaitych umiejętności Julian TUWIM miał również niezwykły, prawic dziecięcy, dar... dziwienia się. W tej umiejętności tkwi zapewne między innymi źródło odkrywczości jego wspaniałej poezji.

Kiedyś dostrzegł u mnie odbitkę jednej z moich prac fizykochemicznych zatytułowanej: „Stosowanie nasyconych roztworów wody w benzenie i czterochlorku węgla jako rozpuszczalników w pomiarach momentów dipolowych”. Przejrzał odbitkę i zapytał, czy mogę mu ją podarować. Wpisałem serdeczną dedykację i wręczyłem egzemplarz pracy. W najbliższym - notabene jubileuszowym, bo pięćdziesiątym odcinku „Grochu z kapustą” znalazła się żartobliwa notatka pod tytułem „Specjaliści” (por. s. 11) na temat znaczenia wąskiej specjalizacji w nauce.

Pewnego dnia pod koniec października 1953 roku zwróciłem się do TUWIMA z propozycją, aby w związku z odbywającymi się w tym roku obchodami ku czci KOPERNIKA przetłumaczył na język polski dla „PROBLEMÓW” świetną fraszkę Łomonosowa o rozstrzygniętym przez kucharza sporze KOPERNIKA z PTOLEMEUSZEM. TUWIM przeczytał oryginał wierna raz i drugi, znal go zresztą dawniej. Ogromnie mu się spodobał. Propozycję przyjął. Uprzedził jednak, że prawdopodobnie przed upływem kilku tygodni przekładu nie dostarczy. „Jestem przecież - powiedział - kat na przekłady i braku nie wypuszczę”. Żegnając się umówiliśmy się, że wiersz zamieścimy dopiero w zeszycie styczniowym „PROBLEMÓW” z 1954 roku, a więc niestety już po zamknięciu Roku Kopernikowskiego. Następnego jednak dnia zjawiła się w redakcji sympatyczna sekretarka Poety z tekstem przetłumaczonego wiersza. Ten nowy kongenialny przekład TUWIMA powstał w nocy między godziną drugą a piątą. Fraszkę „O ruchu ZIEMI” zdążyliśmy wydrukować już w numerze grudniowym z 1953 roku (por. s. 123). Był to ostatni zeszyt „PROBLEMÓW”, który TUWIM miał w swym ręku.

Nic był to jednak ostatni zeszyt „PROBLEMÓW” z „Grochem z kapustą”. Czytelnicy miesięcznika jeszcze przez cały rok mogli się lubować materiałem, który wielki Poeta zdążył pracowicie przygotować przed swym nieoczekiwanym zgonem.

Wydana obecnie Seria III „Grochu z kapustą” zawiera materiały, które za swego życia TUWIM opublikował w „PROBLEMACH” w roku 1953 i materiały, które opublikowano w „PROBLEMACH” w roku 1954 z teki pośmiertnej.

Na zakończenie dodam, że rubryka tuwimowika zjawiła się jeszcze raz w „PROBLEMACH”, mianowicie w zeszycie grudniowym z 1955 toku. Zestawiono ją w drugą rocznicę śmierci Juliana TUWIMA z materiałów nadesłanych ku Jego cza przez czytelników. Nie weszły one oczywiście w skład niniejszego wydawnictwa.

Trzy serie „Grochu z kapustą” stanowią interesujący margines wielostronnej twórczości Poety. [Józef HURWIC]

Spis rzeczy – patrz foto.

- Polecam!