Польская жизнь в СТАМБУЛЕ в XVIII веке, Рейхман

Tytuł: Życie polskie w STAMBULE w XVIII wieku.

Autor: Jan Reychman.

Wydawca: Państwowy Instytut Wydawnictwo, Warszawa 1959, wydanie I. 304 strony, zdjęcia (261) w tekście, oprawa twarda płócienna (brak obwoluty), format 17x24 cm.

Stan dobry - brak obwoluty, ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka (prostokątne wycięcie w płótnie w tylnej okładce) – poza tym stan OK.

„Życie polskie w STAMBULE w XVIII wieku”. Przedmowa - Materiał do opowiadań poniższych zbierany był przez lat przeszło dwadzieścia pięć, w toku prac nad dziejami stosunków Polski ze Wschodem w XVIII w. i początkami zainteresowań orientalistycznych w dawnej Polsce. Wiele fragmentów w tej czy innej formie ujrzało jut kiedyś światło dzienne w najrozmaitszych periodykach i publikacjach na przestrzeni tego ćwierćwiecza. Wystarczy powiedzieć, że fragmencik o ustanowieniu poczty polskiej w Turcji przez Stanisława Augusta ogłoszony był na łamach jednego z czasopism filatelistycznych w roku 1930, gdy byłem studentem pierwszego roku Uniwersytetu Warszawskiego.

Zbierany przez tyle lat materiał, czerpany z dawnych czasopism, korespondencji, archiwaliów wydanych i rękopiśmiennych, pęczniał coraz bardziej w grubych tekach. Główny jego zrąb przeznaczony był do wykorzystania dla naukowych opracowań stosunków polsko-tureckich. Nie wszystkie jednak projekty zamierzonych ongiś prac przybrały postać realną. W trakcie zbierania materiałów jedne tematy bledną, szarzeją — wyłaniają się nowe, ciekawsze, bardziej pociągające. Już dziś nie podjąłbym się wykończenia wielu prac, które ongiś planowałem, nie widzę ich potrzeby, nie mam do nich serca. Zainteresowania mogą się zmieniać tak jak gusta. Za to niektóre inne tematy odświeżają się, młodnieją, nabierają nowych barw. Choć więc fragmenty z nich już kiedyś opublikowałem, dziś widzę, że zebrane razem stworzyłyby spory i interesujący tom, złączony jednym zagadnieniem, jednym tłem, zobrazowaniem życia Polaków w Stambule w okresie Oświecenia. A przeglądając też materiały do innych, nie opublikowanych i nie sfinalizowanych prac zauważyłem, że obok rzeczy ściśle naukowym celom służących zgromadziło się tam sporo jakby produktu ubocznego, rozmaitych ciekawych spostrzeżeń, fiszek, odpisów listów prywatnych, zapisek o przeprowadzonych rozmowach itd. I doszedłem wówczas do wniosku, że to, co traktowałem początkowo jako „produkt uboczny', wcale nie musi być równoznaczne z pojęciem jakichś odpadków, śmieci. Wprost przeciwnie. Ten właśnie lekceważony materiał pozwalał na odmalowanie w miarę możności życia ludzkiego w całej jego barwie i bezpośredniości. I tak bladły, malały tamte dawne dumne zamiary: czyż bowiem naprawdę można sądzić, że coś istotnego dla dyplomatycznych dziejów „question d'Orient” w XVIII wieku znajdzie się wśród listów Boskampa i Ererhardta ? A ileż za to bezpośrednich, świetnych fragmentów życia wydobyć można właśnie z tych listów, jakie barwne dorzucić można szczegóły do obyczajowości, kultury epoki Oświecenia.

Wiele rękopisów, z których korzystałem, już nie istnieje. O, taka na przykład zapiska o rozmowie wielkiego wezyra z dragomanem ambasady polskiej Cruttą, w której turecki dygnitarz niedwuznacznie wymawiał polskim dyplomatom zachłanność na diety płacone z sułtańskiego skarbca, odpisana była z diariusza ambasady nigdy nie wydanego, a spalonego razem z całymi zbiorami rękopiśmiennymi Biblioteki Krasińskich w Warszawie w r. 1944. Podobny był los i wielu innych materiałów oryginalnych, z których korzystałem. I to jeszcze dodało mi bodźca do udostępnienia moich zapisków szerokim rzeszom czytelników.

Celem głównym tej książki jest więc pokazanie żywych ludzi w konkretnych, prawdziwych sytuacjach, na tle prawdziwych, acz nieco osobliwych warunków życia polskiego w Stambule w XVIII wieku. Jeśli postacie tej barwnej plejady, tego pstrego korowodu wielkich ambasadorów i małych dragomanów, brodatych kupców i obdartych uchodźców, arystokratycznych wojażerów i przebranych spiskowców, ożyją w oczach czytelnika, jeśli figury ubrane w kontusze i żupany, w ormiańskie chałaty, tureckie kaftany, strojne w białe peruki rokoka lub okryte tylko strzępami munduru powstańczego nabiorą pełnej barwy — to cel, który autor sobie postawił, będzie spełniony.

Spis treści:

Przedmowa;

Wstęp;

• Rozdział I. Prześwietne legacje i skromne rezydencje;
• Rozdział II. Dragomani i polscy jeunes de langues;
• Rozdział III. Podróżnicy i artyści;
• Rozdział IV. Dwie kobiety;
• Rozdział V. Kupcy i merkantyliści;
• Rozdział VI. Repatrianci, poturczeńcy i emigranci;
• Rozdział VII. Ośrodek jakobinów polskich w Stambule u schyłku XVIII wieku;
• Rozdział VIII. Na szlakach legendy;

Przypisy;

Nota bibliograficzna;

Słownik mniej znanych wyrazów orientalnych;

Indeks;

Spis ilustracji (261).

- Polecam!