1556 г. Библия 1534 г. Лютер 1561 г. Леополита ул. Люк

W tej cenie mamy jedynie 1 taką kartę:

Fragment unikatowej wydanej w Pradze Biblii Czeskiej z 1556/1557 roku – tzw. Bible Melantrichowa.

Jedna karta numer 500 z drzeworytem. Niezwykłym drzeworytem, gdyż klocek z którego odbito rycinę wykonano do słynnej Biblii Lutra (1534) gdzie wydrukowana jest ta rycina. Potem klocek został sprzedany i odbito go w Bibliach w Czechach i potem sprzedano go do Krakowa by odbić w pierwszej polskiej Biblii w 1561 roku. To wielka osobliwość – te same drzeworyty zamieszczono w trzech niezwykle ważnych dla kultury trzech narodów druków.

Na rycinie widzimy św. Łukasza piszącego Ewangelię - rycina wyjątkowa bo z datą wykonania klocka - 1532 r. Tu wprawdzie ostatnia cyfra daty jest mało czytelna - ale patrząc na rycinę z Lutra, wiemy, że data to 1532 rok. Po prostu klocek od używania nieznacznie się zużył.

Św. Łukasz patrzy przez otwarte okno na Mękę Pańską.

Biblia Melantricha jest jednym z najważniejszych renesansowych czeskich wydań Biblii. Jej opublikowanie było niezwykle kosztowne ze względu na wielki nakład pracy, dzięki któremu osiągnięto niezwykle wysoki poziom artystyczny i typograficzny druku. Edycja 1556/1557 (drugie wydanie) oparta było na poprzedniej (pierwsze wydanie 1549), różni się od niej jedynie szczegółami. Jak duże było to przedsięwzięcie wydawnicze pokazuje fakt, że jej opracowanie i druk trwał przez całe dwa lata 1555-1556 i zakończył się 7 grudnia 1556 r.

Oferowana karta jest z II wydania – z roku 1556.

Fascynująca jest historia rycin zamieszczonych w tej Biblii. Część drzeworytów wydrukowanych w Biblii Melantricha były odbite z klocków, które przygotowano do pierwszego wydania Biblii Lutra z 1534 roku (użyte też w wydaniach 1535, 1536, 1539, 1541 i 1545 - wszystkie wytłoczone w wittenberskiej oficynie Hansa Lufta – wykonane w większości według projektu Monogramisty MS). Luft aby choć w części zrekompensować sobie koszty poniesione wcześniej na ich zamówienie odsprzedał drzeworytowe klocki do Czech. W Pradze były użyte w Biblii Pawła Severina (1537) i dalej w Biblii Bartoloměja Netolickiego z Netolic i Jiříego st. Melantricha z Aventinu (1549 i kolejne wydania).

Ten ostatni z kolei klocki drzeworytowe odsprzedał do Krakowa i tam zostały użyte w pierwszym drukowanym wydaniu pierwszej w języku polskim Biblii – tzw. Biblii Leopolity wydanej w 1561 r. Ryciny – jak można to zobaczyć w najsłynniejszych Bibliach trzech narodów – niemieckiej, czeskiej i polskiej – charakteryzuje delikatna, swobodnie prowadzona kreska świadcząca o sporej biegłości artysty w sztuce rytowania. Był to zapewne najważniejszy powód ich zakupu przez kolejnych wydawców.

To nie był koniec historii rycin – klocki odnaleziono w 1837 roku w Bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego. Były znacznie uszkodzone i poddano je wtedy konserwacji, po czym odbito, po 20 egzemplarzy z każdego, w drukami Józefa Czecha w Krakowie. Potem jeszcze w 1840 i 1847 roku wydano cykle ocalałych drzeworytów.

Generalnie jeśli wczytamy się w treść – ówczesny język czeski był dość podobny do polskiego i raczej nie sprawia większego kłopotu ze zrozumieniem wydrukowanego tekstu.

Oferowany fragment pochodzi z destruktu o udokumentowanym pochodzeniu – z prywatnej kolekcji. Widać po śladach użytkowania, że starodruk nie stał nieużywany na bibliotecznej półce, ale był często czytany. Widać to po zaplamieniach – powstałych przez kolejne wieki – są one swego rodzaju patyną czasu dodającą uroku karcie.

Pewnym mankamentem jest ciemny zaciek dołu karty – zaciek o silnym zapachu nafty? Może w trakcie czytania Biblii przewróciła się naftowa lampa i tak powstał zaciek? Wycena karty uwzględnia ten feler.

Wymiar karty ok. 32,5 x 23 cm. Pośrodku karty znajduje się znak wodny: wpisana w tarczę herbową litera M z krzyżem i kołem.

Dla porównania pokazujemy karty z Biblii Lutra oraz z Biblii Leopolity (są to skany z cyfrowych bibliotek - w Biblii Lutra drzeworyt ten odbito dwa razy).

Drzeworyt ma wymiar ok. 14,7 x 10,7 cm. Po lewej z osobnego klocka drzeworytowy ozdobnik, którego nie ma ani w Biblii Lutra z 1534, ani w Biblii Leopolity 1561.

Jiří Melantrich (Rožďalovský) z Awentynu (właściwie Jiří Černý Rožďalovický) (ok. 1511 - 1580) drukarz i wydawca - jedna z najważniejszych postaci czeskiego renesansu, założyciel wydawnictwa o znaczeniu europejskim. Poza Biblią drukował literaturę religijną, literaturę humanistyczną i zbiory poezji łacińskiej. Drukował zielniki, podręczniki i słowniki, ustawy sejmowe i literaturę prawniczą, a także tanie książki rozrywkowe dla ludu. Jiří Melantrich był członkiem rady miejskiej Starego Miasta w Pradze. W połowie sierpnia 1557 otrzymał szlachectwo – uhonorowano go herbem i przydomkiem z Aventýnů, co nawiązuje do rzymskiego Awentynu, gdzie znajdowała się pierwsza publicznie dostępna biblioteka.

Karta pochodzi z:

[Bible Melantrichova. 2. vydání. V Praze 1556/1557.] Biblj Cžeská. Cum Gratia & Priuilegio, Serenissimi Romanorum, Hũ[n]gariae, Bohemiae etc., Regis. ANNO MDLVI. (MDLVII). [= 1556, 1557]. [l. R[V]a]: (Tato Knijha Zákona obogijho | Stareho | y Nowého | od Boha | skrze Moyžijsse y giné Swaté Lidi | Ducha Swatého wdechnutijm sepsaná a wydaná | w nijž se gistá a gruntownij wuole Božij oznamuge | aby každému wěřijcýmu Křestianu k Spasenij gistému slaužila | gest wytisstěna a dokonána w Starém Miestie Pražském | Létha Páně | Tisýcého | Pietistého | Padesátého | Ssestého | A Sedmého Dne Miesýce Prasynce [= 7. prosince 1556] | v Giřijka Melantrycha Rožďalowského | s welikau a bedliwau pilnostij y pracý | též s welikým a znamenitým nákladem geho. A to předkem pro Cžest a Chwálu y zwelebenij Gména Pána Boha Wssemohaucýho | potom pak wssem Wierným a Pobožným w Yazyku a w Národu Cžeském | k rozhogněnij y nabytij Wijry prawé | též dogitij skrze ni Wiečného Žiwota a Spasenij w Krystu Gežijssy Pánu nassem. Gemužto s Bohem Otcem y s Duchem Swatým budiž Sláwa | Cžest a Chwála | y Dijkuow činěnij | nynij a až na wěky wěkuow AMEN.); Praha :Jiří Melantrich z Aventýna starší, 1556-1557, [X], 1-474 [spr. 473], [III], 475-604, [XVI] ll. ; 2°.

-------------------

Karta to rarytas kolekcjonerski dla biblistów, historyków sztuki, bibliofilów, pasjonatów drukarstwa, papiernictwa i młynów papierniczych.

Oferowana karta jest z papieru czerpanego - jest wyprodukowana z rozdrobnionych szmat – przez to jest szczególnie odporna na zniszczenia i upływ czasu.