Из исследований о происхождении крестовых походов (Энциклика Сергия IV 1009-1012 гг.)

Tytuł: Ze studiów nad genezą WYPRAW KRZYŻOWYCH (Encyklika SERGIUSZA IV 1009-1012), seria wydawnicza - „Towarzystwo Naukowe Warszawskie. Wydział II. Nauk Historycznych, Społecznych i Filozoficznych”.

Autor: Aleksander GIEYSZTOR.

Wydawca: Nakładem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z zasiłku Prezydium Rady Ministrów i Wydziału Nauki Ministerstwa Oświaty, Warszawa 1948. 93 strony, fotokopia dokumentu ENCYKLIKI we wklejce, oprawa miękka, format 16,5x23,5 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka (karty nie rozcięte) – poza tym stan OK.

„Ze studiów nad genezą WYPRAW KRZYŻOWYCH (Encyklika SERGIUSZA IV 1009-1012)” - Zagadnienie genezy wypraw krzyżowych, zajmujące uwagę współczesnej historiografii zarówno dla głębokich przemian wywołanych przez krucjaty w życiu społeczeństw średniowiecznych, jak i ze względu na znaczenie idei wypraw zbrojnych do miejsc świętych, jest sprawą złożoną, wymagającą szczegółowych studiów swoich elementów. Przedmiotem dyskusji są przeto cechy charakterystyczne wyprawy krzyżowej i wojny świętej; bada się polityczne przygotowanie synodu w Clermont i tradycje kurii papieskiej w zakresie organizacji walki świata chrześcijańskiego z poganami; zstępuje się w studiach tych do pierwszych śladów akcji papiestwa w tej walce; próbuje się oceny terminów i pojęć używanych w tym związku w literaturze ówczesnej; zwłaszcza jednak pogłębia się znajomość źródeł, jako podstawę dalszych studiów.

Prace FLICHE'a i ERDMANNA, po długim szeregu nowszych badaczy dziejów przygotowania krucjat, postawiły znów na porządek dzienny nauki kilka problemów zasadniczych oraz sporo zagadnień źródłoznawczych, zajmujących ze względu na charakter materiału ważne miejsce w łańcuchu studiów nad genezą idei wypraw krzyżowych. Zwłaszcza praca ERDMANNA, umieszczająca początki wypraw bardzo wcześnie, szukająca z jednej strony w patrystyce uzasadnień teoretycznych, a w realnej polityce papieskiej z drugiej — przejawów idei krucjaty na długo przed URBANEM II, zasługuje na krytyczne zbadanie swej podstawy źródłowej, ponieważ wnioski na niej oparte stanowią w wielu punktach zupełnie nowe sformułowania. ERDMANN wydobył szczególną wartość tzw. Encykliki SERGIUSZA IV (1009—1012), apelującej do wszystkich wiernych o pomoc zbrojną dla Grobu św., na osiemdziesiąt kilka lat przed pierwszym, z taką samą myślą poczętym, i zrealizowanym następnie planem papieskim. Między wezwaniem Sergiusza IV a kazaniem URBANA II z r. 1095 kładzie się historia walk południowo-italskich i hiszpańskich oraz planów wschodnich GRZEGORZA VII, wśród których dojrzewała myśl zdobycia miejsc świętych na Islamie. Istotnie więc tekst, przekazujący nam tak wczesną wiadomość o organizowanej wyprawie morskiej do brzegów syryjskich w celu odzyskania GROBU św., jest ze wszech miar interesujący, a dla ERDMANNA stal się jednym z kamieni węgielnych, na których oparł swoją konstrukcję genezy idei krucjaty.

Przy bliższym atoli rozejrzeniu się w materiale źródłowym pozycja Encykliki SERGIUSZA IV wyda się całkowicie odosobniona, co zmusza do uważnego jej zbadania. Zajmiemy się najpierw przeglądem literatury o niej. Uwidocznią się tu: rozbieżność poglądów na jej autentyczność, wynikających jednak z badania ograniczonego prawie wyłącznie dotychczas do samego tekstu, oraz ogromna rozpiętość oceny, od skromnego ćwiczenia stylistycznego do bezpośredniego wyrazu planów SERGIUSZA IV. Studium niniejsze nie przynosi nowego materiału źródłowego o charakterze rozwiązującym odrazu sprawę, stara się jednak przy pomocy dostępnych dziś środków drogą skrupulatnej analizy przekazów i tekstu najpierw o eliminację niektórych poglądów, a następnie o próbę wyjaśnienia opartą na szerszej podstawie porównawczej. Okażą się dwa wyniki: pierwszy, węższy, odmawiający stanowczo autentyczności tej encyklice; drugi o szerszym znaczeniu, nowa hipoteza o pochodzeniu encykliki, wiążąca ją z określonymi warunkami lokalnymi i chwilą.

Rozprawa niniejsza w znacznej mierze powstała na ćwiczeniach z historii średniowiecznej prof. Louis HALPHEN w paryskiej Ecole pratique des Hautes Etudes w r. 1938/39.

Spis rzeczy – patrz foto.

- Polecam!