АФГАНЦЫ, Владимир РЫБАКОВ [БАЗА 1990]

Tytuł: AFGAŃCY, seria wydawnicza – „Biblioteka OBOZU Nr 18.”.

Autor: Władimir RYBAKOW, przełożyła z rosyjskiego Jolanta Chojak, wstęp i przypisy Jerzy Poraj-Lubach.

Wydawca: Wydawnictwo „BAZA”, Warszawa (lipiec) 1990, wydanie I. 101 stron, oprawa miękka, format 14,5x20,5 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

„AFGAŃCY”. Słowo wstępne - Rosyjski pisarz Władimir RYBAKOW znany jest już polskiemu czytelnikowi z dwóch wydanych u nas poza zasięgiem cenzury pozycji: zbioru opowiadań i reportaży „Imadło” ( Wydawnictwo MOST, Warszawa 1987) oraz artykułu w wyborze publicystyki „Wojna w Afganistanie” (wydawnictwo CDN, Warszawa 1985). Obie one dotyczą tej samej co i niniejsza książka problematyki - dramatycznej sytuacji młodego człowieka odzianego w mundur sowieckiej armii okupacyjnej i wysłanego dla zdławienia afgańskiego ruchu oporu.

Sam autor nie zaznał tego losu — w momencie inwazji na Afganistan znajdował się już na emigracji — lecz problematyka ta była mu wyjątkowo bliska ze względu na wcześniejsze osobiste doświadczenia oraz mocne wyczulenie na dylematy moralne, jakie stawia taka sytuacja przed „człowiekiem sowieckim”.

RYBAKOW bowiem zadebiutował powieścią „Tiażest'” („Brzemię”) stanowiącą efekt drastycznych własnych doświadczeń ze służby wojskowej na granicy z Chinami w latach sześćdziesiątych. Jak pisze w przedmowie do „Imadła” wybitny rosyjski pisarz-emigrant Gieorgij WŁADIMOW (autor głośnych i wydanych także w Polsce w obiegu niezależnym powieści „Wierny Rusłan” i „Niech się pan nie przejmuje, Maestro”), debiutancka książka RYBAKOWA „treścią swą całkowicie uzasadnia ów tytuł - jej czytelnik przez wiele dni nie może uwolnić się od przytłaczającego ciężaru. Przede wszystkim jednak ofiarą jego był sam młody autor. Czuło się, że służba na dalekowschodnim garnizonie na granicy z Chinami pozostawiła w jego duszy niezatarty ślad, nie zabliźnioną ranę, jeśli nawet nie na całe życie, to na bardzo, bardzo długo”.

A wszak swą ówczesną służbę pełnił Rybaków w warunkach „pokojowych”... Nic zatem dziwnego, że nie mógł pozostać obojętny, gdy jego kraj dokonał brutalnej agresji i rozpoczął eksterminację narodu afgańskiego. Jako korespondent rosyjskich czasopism emigracyjnych odbywał wielokrotnie podróże do baz mudżahedinów w przygranicznych rejonach Pakistanu, spotykał się z przywódcami afgańskiego ruchu oporu oraz sowieckimi żołnierzami, którzy dostali się do niewoli lub sami zbiegli do obozów partyzanckich. Wynikiem tej intensywnej działalności stał się właśnie tom opowiadań „Imadło”, o strukturze quasi-dokumentalnej, oparty na relacjach sowieckich dezerterów z armii okupacyjnej. Opublikowany na Zachodzie w roku 1985, tom ten wywołał żywy i nader pozytywny oddźwięk.

Kolejną książką Rybakowa są „AFGAŃCY” — pod wspólnym tytułem zawiera ona mikro powieść „Sekcja desantowa” i opowiadanie „Powrót”, łączące się tematycznie w logiczną całość. Tym razem autor postawił sobie zadanie niepomiernie ambitniejsze — jest to utwór par excellence literacki, a nie jedynie prosta relacja dokumentalna, stanowi przy tym próbę znalezienia odpowiedzi na kluczowe pytanie — jaki naprawdę jest stosunek obywatela sowieckiego do walczących o wolność i niezawisłość swego kraju afgańskich powstańców. Odpowiedź to ważna i dla nas, bowiem diagnoza dotyczy nie tylko brudnej wojny w Afganistanie, lecz problemu znacznie szerszego - idzie o stosunek sowieckiego społeczeństwa (którego częścią jest armia) do narodów podejmujących próbę zrzucenia komunistycznego jarzma.

Odpowiedź na to pasjonujące pytanie znajdzie Czytelnik w samej książce RYBAKOWA, którą pozwolę sobie zarekomendować, raz jeszcze odwołując się do opinii jego starszego kolegi po piórze. Gieorgija WŁADIMOWA:

„Znajomość problemu i pasja autora zwracają nań uwagę czytelnika, rozbudzają ciekawość. RYBAKOW miał szczęście: udało mu się zobaczyć tak dobrze sobie znaną armię z przeciwnej strony — z pozycji „domniemanego wroga”, czarnobrodego mudżahedina uzbrojonego w stary karabin lub zdobycznego kałasznikowa, którego jedyną winą było to, że nie chciał poddać się „starszemu bratu”, przyjąć jego „bratniej pomocy”. (...) Nietrudno zgadnąć, że to właśnie praca korespondenta — dzięki której znalazł odpowiedź na pewne pytania, a jednocześnie stanął wobec wielu nowych problemów — spowodowała, że Rybaków postanowił powrócić do źródeł, przeanalizować zjawisko od samego początku”.

Warto przyjrzeć się tej analizie, bo wprawdzie sowieckie wojska opuściły już Afganistan, lecz źródła komunistycznej ekspansji pozostały mimo okrzyczanej „pieriestrojki” dokładnie takie same. [Jerzy Poraj-Lubach]

- Polecam!