Божья площадка (до 1795; с 1795) [1992]

Tytuł: Boże igrzysko (Historia Polski. Tom 1. Od początków do roku 1795; Tom 2. Od roku 1795).

Autor: Norman Davies, tłumaczyła Elżbieta Tabakowska (przekład autoryzowany).

Wydawca: Wydawnictwo ZNAK, Kraków 1992, wydanie II. 816+906 stron, mapki w tekście, okładki miękkie lakierowane, format 13x20 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładek oraz środka – poza tym stan OK.

„Boże igrzysko (Historia Polski. Tom 1. Od początków do roku 1795” - Zdziwienie niektórych czytelników wywołać może tytuł książki „God’s Playground”. Jest to jedna z kilku możliwych angielskich wersji starego polskiego wyrażenia, które po raz pierwszy pojawiło się około 1580 r. jako tytuł fraszki Kochanowskiego „Człowiek boże igrzysko”, gdzie jest powszechnie uznawane za kalkę „pila deorum” Plautusa. Przymiotnik „boże” w kontekście pogańskim odnosi się do „bogów”, w kontekście chrześcijańskim zaś do „Boga”. Wyraz „igrzysko”, będący formą pochodzącą od czasownika „igrać”, można tłumaczyć różnorako – jako „igraszkę” lub „zabawkę” (a więc coś, co służy do zabawy) lub jako „komedie” lub „dramat” (coś, co się odgrywa); może ono wreszcie oznaczać (...) „scenę” czy „boisko” (a więc miejsce, gdzie gra się toczy). W tym ostatnim znaczeniu wyraz ten pojawia się kilkakrotnie w polskiej literaturze, można go, więc trafnie użyć w odniesieniu do kraju, gdzie los często płatał złośliwe sztuczki i gdzie żywe poczucie humoru było zawsze jednym z podstawowych elementów podręcznego wyposażenia w walce o narodowe przetrwanie (Z przedmowy do wydania angielskiego)

Spis treści:

Przedmowa do polskiego wydania I tomu;

Od tłumacza;

TOM I. (Od początków do roku 1795):

Część pierwsza. Wstęp. Od czasów najdawniejszych do roku 1572:

• I. MILLENNIUM. Tysiąc lat dziejów;
• II. POLSKA. Kraj;
• III. PIASTOWIE. Dynastia Polan (do roku 1370);
• IV. ANDEGAWENOWIE. Związek z Węgrami (1370-1386);
• V. JAGIELLONOWIE. Unia z Litwą (1386-1572);

Część druga. Życie i śmierć Rzeczypospolitej Polski i Litwy (1569-1795):

• VI. ANTEMURALE. Przedmurze chrześcijaństwa:
• VII. SZLACHTA. Raj;
• VIII. HANDEL. Polski handel zbożowy;
• IX. MIASTO. Zmienne koleje życia miast;
• X. ANARCHIA. Demokracja szlachecka;
• XI. SERENISSIMA. Dyplomacja w Rzeczypospolitej Polski i Litwy;
• XII. WALEZY. Francuski eksperyment (1572-1575);
• XIII. BATORY. Zwycięzca z Siedmiogrodu (1576-1586);
• XIV. WAZOWIE. Związki ze Szwecją (1587-1668);
• XV. MICHAŁ. Kandydat Austrii (1669-1673);
• XVI. SOBIESKI. Piorun Turkom (1674-1696);
• XVII. WETTINOWIE. Czasy saskie (1697-1763);
• XVIII. AGONIA. Koniec protektoratu rosyjskiego (1764-1795);

Przypisy;

Mapy i rysunki.

TOM II. (Tom 2. Od roku 1795). Przedmowa do tomu drugiego - Układ niniejszego tomu, który obejmuje okres historii Polski od końca osiemnastego wieku po dzień dzisiejszy, jest taki sam, jak układ przyjęty w tomie pierwszym. Podstawowe rozdziały narracyjne (12—21) są poprzedzone serią esejów tematycznych, całość zaś zamyka część podsumowująca wydarzenia z okresu po roku 1944. Ogólny ton obu tomów jest jednak całkowicie odmienny. Historia Polski okresu wcześniejszego jest świadectwem stopniowego wzrostu i nagłego upadku jedynej w swoim rodzaju cywilizacji, której kultura i struktura instytucjonalna stanowiły odbicie ekscentrycznego pomieszania wartości Zachodu przeszczepionych na grunt słowiańskiego Wschodu. Natomiast historia Polski okresu następnego to dzieje długotrwałej walki narodów usuniętej z mapy Rzeczypospolitej o to, aby nie dać się unicestwić parweniuszowskim imperiom Wschodniej Europy i znaleźć sobie — przez zdobycie nowych tożsamości — nowe miejsce w świecie.

Tym niemniej pamięć dawnego dziedzictwa nadała barwę spojrzeniu Polaków na ich własną trudną sytuację na przestrzeni całego okresu historii współczesnej. W odróżnieniu od licznych ruchów narodowościowych grup, których odrębna świadomość została od początku do końca wypracowana w dziewiętnastym wieku, Polacy zawsze mieli przed oczami obraz dawnej Rzeczypospolitej i za pośrednictwem płodnego środka przekazu, jakim była ich literatura, wykorzystywali go do utrzymania poczucia własnej niezniszczalności i wyższości moralnej. Mimo iż nie mogli rościć sobie pretensji do udziału w dziesięcioleciach chwały militarnej, potęgi politycznej czy dobrobytu ekonomicznego, jakimi los obdarzył ich niemieckich czy rosyjskich sąsiadów, z pewnością uważali się za jeden z „historycznych narodów” Europy i nie figurowali na liście owych pośledniejszych plemion, które (nie wymieniając tu nikogo po imieniu) często bywały zmuszane do wymyślania na własny użytek większości rozdziałów swych rzekomych dziejów. Mimo iż Polska może uchodzić za „kraj na kółkach” — zarówno z uwagi na swoje położenie geograficzne, jak i przez wzgląd na swoje kolejne wejścia i zejścia ze sceny politycznej, to jednak, jako wspólnota kulturowa o głębokich i trwałych tradycjach, dowiodła swojej stałej pozycji na arenie europejskiej.

W sensie politycznym najnowsza historia Polski jest oczywiście historią tragiczną. Zadanie zrekonstruowania dawnej Rzeczypospolitej okazało się niewykonalne, a państwa polskie, które tworzono w dwudziestym wieku, były tylko bladymi imitacjami — żeby nie powiedzieć karłowatymi parodiami pierwotnego modelu. Chociaż dwukrotnie osiągnięto cel, o który tak długo zabiegano — odzyskanie niepodległości narodowej w 1918, a następnie ponownie w 1945 roku, to jednak tak za jednym, jak i za drugim razem osiągnięcia te przyniosły gorzkie owoce. Druga Rzeczpospolita (1918—39) została zlikwidowana po upływie mniej niż jednego pokolenia, Rzeczypospolitej Ludowej, stworzonej pod auspicjami Związku Radzieckiego w latach 1944—45, brak wielu spośród podstawowych atrybutów niepodległości. Dawna Rzeczpospolita zaznała przynajmniej zwycięstwa w klęsce — jej duch na długo przetrwał jej fizyczną zagładę. Natomiast o współczesnej Polsce można powiedzieć, że doświadczyła klęski w zwycięstwie: ponownie ustanowionemu państwu nie udało się wyeliminować wielu spośród upokorzeń i opresji przeszłości.

Na nie kończące się klęski Polaków trzeba jednak zawsze patrzeć z właściwej perspektywy. W 1797 roku państwa rozbiorowe, które ostatecznie zniszczyły dawną Rzeczpospolitą, poprzysięgły uroczyście, że nawet nazwę „Polska” na zawsze wymażą z historycznych dokumentów. Było kilka momentów — po powstaniach z lat 1830 i 1863, a przede wszystkim podczas paktu Związku Radzieckiego z hitlerowskimi Niemcami w latach 1939-41 — kiedy wydawało się, że ta przysięga zostanie dotrzymana. Ale dziś każdy może zobaczyć na własne oczy, że Polska istnieje — zarówno duchem, jak i ciałem. Wydaje się, że ten kraj jest nierozerwalnie związany z niekończącą się serią katastrof i kryzysów, które — w sposób paradoksalny — stają się źródłem jego bujnego życia. Polska znajduje się bez przerwy na krawędzi upadku. Ale jakimś sposobem zawsze udaje jej się znów stanąć na nogi, a w dziedzinach być może bardziej istotnych niż polityka i gospodarka — przeżywać okresy rozkwitu.

Trud ostatecznego przygotowania do druku obszernego maszynopisu powiększa jeszcze dług autora wobec jego współpracowników i mecenasów. Chciałbym w tym miejscu złożyć podziękowanie Kenowi Wassowi z University College w Londynie, który podjął uę opracowania technicznego większości map i wykresów. Andrzejowi Suchcitzowi i Markowi Siemaszce. którzy opracowali indeks. Komitetowi Wydawniczemu Szkoły Studiów Słowiańskich i Wschodnioeuropejskich oraz Fundacji im. Lanckorońskich. która szczodrze udzielała mi pomocy. [Wolvercote; 3 maja 1979; Norman Davies]

Spis treści:

Lista skrótów;

Przedmowa do tomu drugiego;

Część pierwsza. Polska zniszczona i odbudowana (1795-1945):

• 1. NARÓD. Rozwój nowożytnego narodu polskiego (1772-1945);
• 2. ROSSIJA. Zabór rosyjski (1772-1918);
• 3. PREUSSEN. Zabór pruski (1772-1918);
• 4. GALICJA. Zabór austriacki (1773-1918);
• 5. FABRYKA. Proces uprzemysłowienia;
• 6. LUD. Powstanie mas ludowych;
• 7. KOŚCIÓŁ. Kościół rzymskokatolicki w Polsce;
• 8. KULTURA. Oświata i dziedzictwo kulturowe;
• 9. ŻYDZI. Społeczność żydowska;
• 10. WOJSKO. Tradycja wojskowa;
• 11. EMIGRANCI Polska emigracja;
• 12. VARSOVIE. Księstwo Warszawskie (1807-1815);
• 13. KONGRESÓWKA. Królestwo Kongresowe (1815-1861);
• 14. CRACOVIA. Rzeczpospolita Krakowska (1815-1846);
• 15. WIOSNA. Wiosna Innych Ludów (1848);
• 16. RÉVERIES. Odwilż i powstanie styczniowe (1855-1864);
• 17. REWOLUCJA. Rewolucja i reakcja (1904-1914);
• 18. FENIKS. Odradzanie się państwa polskiego (1914-1918);
• 19. NIEPODLEGŁOŚĆ. Dwadzieścia lat niepodległości (1918-1939);
• 20. GOLGOTA. Polska w okresie drugiej wojny światowej (1939-1945);
• 21. GRANICE. Terytorium dzisiejszej Polski (1919-1945);

Część druga. Polska współczesna po roku 1944:

• 22. PARTIA. Ruch komunistyczny;
• 23. PRL. Polska Rzeczpospolita Ludowa (po roku 1944);

[POSTSCRIPTUM 1.];

[POSTSCRIPTUM 2.]. Solidarność, 1980-1981;

[POSTSCRIPTUM 3.];

Przypisy;

Mapy i rysunki;

Tabela chronologiczna;

Indeks osób;

Indeks nazw geograficznych i etnograficznych.

- Polecam!